Κοινωνική Οικονομία: Διαδικτυακή πύλη για την κοινωνική οικονομία

Η Διαδικτυακή Πύλη για την Κοινωνική Οικονομία, στην Ελλάδα, συγκεντρώνει και επεξεργάζεται πληροφορίες, μελέτες, ειδήσεις και διευθύνσεις κατά βασικό πεδίο της Κοινωνικής - Αλληλέγγυας Οικονομίας. Βασικές επιδιώξεις της Διαδικτυακής Πύλης είναι η ανάδειξη και διάχυση των πλέον χρήσιμων πληροφοριών και καλών πρακτικών,

η διαρκής ενημέρωση των φορέων σε επίκαιρα ζητήματα καθώς και η παροχή υποδείξεων για τις βέλτιστες δυνατές λύσεις σε διάφορα θέματα του τομέα της Κοινωνικής - Αλληλέγγυας Οικονομίας.

Πιο συγκεκριμένα, η Πύλη αυτή συγκεντρώνει στην έδρα της όλες τις διαθέσιμες έρευνες, μελέτες, επαγγελματικά και κλαδικά έντυπα, ειδήσεις και πρωτοβουλίες που αφορούν δραστηριότητες της Κοινωνικής - Αλληλέγγυας Οικονομίας στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο, συμπεριλαμβανομένης της πλέον σύγχρονης τεχνογνωσίας σε θέματα θεσμικά, χρηματοδοτικών ενισχύσεων, διαδικασιών, καλών πρακτικών, κ.α.

Κατ' αυτόν τον τρόπο η Πύλη λειτουργεί ως Κέντρο Ενδυνάμωσης του Ανθρώπινου Δυναμικού που δραστηριοποιούνται στο τομέα της Κοινωνικής - Αλληλέγγυας Οικονομίας και κατευθύνει τον κάθε ενδιαφερόμενο στην κατάλληλη πηγή πληροφόρησης (και τεκμηρίωσης) στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο (ενεργητική πληροφόρηση).

Η Διαδικτυακή Πύλη για την Κοινωνική Οικονομία λειτουργεί στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Μεσογείων 14-18, τ.κ. 11527, Αθήνα.

Επισκεφτείτε τη Διαδικτυακή Πύλη για την Κοινωνική Οικονομία και εγγραφείτε στην παρακάτω διεύθυνση για να λαμβάνετε το Ενημερωτικό Δελτίο http://www.socialeconomy.gr/eq/userRegistration/form.action

Για περαιτέρω πληροφορίες και επικοινωνία με την Επιστημονική ομάδα της Διαδικτυακής Πύλης για την Κοινωνική Οικονομία πληκτρολογήστε το μήνυμά σας στην παρακάτω διεύθυνση http://www.socialeconomy.gr/eq/util/contact.action ή εναλλακτικά επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο της Πύλης για την Κοινωνική Οικονομία και πατήστε «επικοινωνία».

Η λειτουργία της Διαδικτυακής Πύλης είμαι μια πρωτοβουλία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και αποτελεί διακριτή δράση του έργου «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ - ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ», που υλοποιείται από την Αναπτυξιακή Σύμπραξη «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ» στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας EQUAL (Β' ΚΥΚΛΟΣ).

Το έργο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο σε ποσοστό 75% και από το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας σε ποσοστό 25%.

Μόλις αρχίσουμε να αποκωδικοποιούμε την έννοια της οικονομίας, αρχίζουμε να βλέπουμε τα διαφορετικά είδη οικονομικής ζωής που υπάρχουν, αναγνωρίζουμε τις πρωτοβουλίες που εμπεριέχουν απελευθερωτικά χαρακτηριστικά και μη καπιταλιστικές σχέσεις. Μερικά παραδείγματα μη καπιταλιστικών μικροοικονομιών:

Οικιακή οικονομία: κάλυψη βασικών αναγκών με τις δικές μας δυνάμεις στο σπίτι: ανατροφή παιδιών, παροχή συμβουλών ή ανακούφισης, επίλυση διαμαχών, «διδασκαλία» βασικών ικανοτήτων (περπάτημα, γλώσσα) μαγείρεμα, καθαριότητα σπιτιού, ράψιμο, χτίσιμο-επιδιόρθωση σπιτιού..

Ανταλλακτική οικονομία: ανταλλαγή υπηρεσιών μεταξύ φίλων ή γειτόνων, «ανταλλαγή χάρης», ανταλλαγή σπόρων, ανταλλαγή εργατοωρών..

Συλλογική οικονομία: παραγωγικοί / καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, συντροφική κουζίνα, δανειστικές βιβλιοθήκες, προγραμματισμός ελεύθερου λογισμικού..

Εργατικά ελεγχόμενη οικονομία: Αυτοδιαχειριζόμενα εργοστάσια, συνεταιρισμοί, οικογενειακές φάρμες..

Οικονομία της αφθονίας: τροφοσυλλέκτες, κανιβαλισμός σε ηλεκτρικές συσκευές, συλλογή χρήσιμων σκουπιδιών, ανακύκλωση...

Εθελοντική/χαριστική οικονομία: ωτοστόπ, εκδόσεις- συναυλίες χωρίς αντίτιμο ή με «κουτί», εθελοντική εργασία, κέρασμα, φιλοδώρημα, έρανη...

"Πειρατική" οικονομία: καταλήψεις γης ή στέγης, απαλλοτρίωση τραπεζών ή σούπερ μάρκετ, πειρατικό ραδιόφωνο...

Μια κατηγοριοποίηση:

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Με λίγα λόγια, η αλληλέγγυα οικονομία σε γενικές γραμμές αναφέρεται στη μορφή οικονομικής συνεργασίας που ξεκινάει από τα κάτω συνδέοντας οριζόντια διάφορες τοπικές εναλλακτικές σε ένα ορατό, δημιουργικό δίκτυο αντίστασης στην οικονομία της αγοράς. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν αγώνα που προήλθε από τη δημιουργικότητα των ίδιων των ανθρώπων (όχι από διανοούμενους και ιδεολογίες) και μπορεί να αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να αντικαταστήσει τις κυρίαρχες δομές με πιο ανθρώπινες. Είναι δηλαδή μία διαδικασία αλλαγής στην πράξη και στο σήμερα της οικονομικής δραστηριότητας (με τις αντιφάσεις που αυτό συνεπάγεται) και όχι κάποιο ολοκληρωμένο σχέδιο οικονομικής οργάνωσης, για την ορθότητα του οποίου οι άνθρωποι πρέπει να πειστούν (ή ακόμα χειρότερα να αναγκαστούν) και να το ακολουθήσουν. Είναι ένας νέος δρόμος που δημιουργείται καθώς οι άνθρωποι πορεύονται προς μία κατεύθυνση ρωτώντας. Είναι το αποτέλεσμα της ιστορικής προσπάθειας του ανθρώπου να ζήσει και να αναπτυχθεί ως άτομο και κοινωνικό όν.

Η αλληλέγγυα οικονομία αγκαλιάζει όλες τις δραστηριότητες παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης που συμβάλλουν στην «εκδημοκράτηση» της οικονομίας τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Παίρνει διάφορες μορφές, σε όλες τις ηπείρους. Από αυτήν την άποψη δεν αποτελεί κάποιον τομέα της οικονομίας αλλά μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς της οικονομίας.

Όπως συμβαίνει και με πολλούς άλλους "πολιτικούς ορισμούς", αλληλέγγυα οικονομία μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Έτσι, για μετρικούς είναι μία σειρά στρατηγικών και αγώνα που στόχο έχουν την απόρριψη του καπιταλισμού και των καταπιεστικών σχέσεων που υποστηρίζει και αναπαράγει, ενώ για άλλους είναι μία απόπειρα "εξανθρωπισμού" του με τη δημιουργία κοινοτικών διχτύων ασφαλείας (π.χ. δίκαια τιμή).

Συμφωνώντας με την πρώτη λογική, η αλληλέγγυα οικονομία ως μια απάντηση σε μία έκφανση (οικονομική) ενός αλληλένδετου συστήματος, όπως και κάθε μονοθεματική απάντηση για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να στρέφεται ενάντια στα αίτια (και όχι τα συμπτώματα) που τη δημιούργησαν και μάλιστα στα πλαίσια μιας πολύμορφης κοινωνικής δράσης, στα πλαίσια ενός κινήματος. Μία απάντηση συλλογική, μιας και το πρόβλημα είναι κοινωνικής φύσεως και οι ατομικές λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα είναι καταδικασμένες σε αποτυχία.

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Σκοπός της αλληλέγγυας οικονομίας είναι να παράγουμε ότι πραγματικά θέλουμε να καταναλώσουμε. Να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας με τρόπους που αντιμετωπίζουν τη φτώχεια και την ανισότητα και σέβονται το περιβάλλον, επιδιώκοντας ακόμα την ανάπτυξη των ανθρώπων ατομικά και συλλογικά απελευθερώνοντας τους από τις ιεραρχικές δομές που τους υποδούλωναν εντός ή εκτός του χώρου εργασίας.

ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η κυρίαρχη οικονομία καλλιεργεί στην κοινωνία την ψευδαίσθηση της «ανεξαρτησίας» και της «ελευθερίας» ενώ στην πραγματικότητα βαθαίνει τις ιεραρχικές εξαρτήσεις που ενισχύουν τη δύναμη κάποιων πάνω σε άλλους. Αντίθετα η αλληλέγγυα οικονομία αναγνωρίζει ότι απόλυτη ανεξαρτησία και ελευθερία δεν μπορεί να υπάρξει και ότι υπάρχουν αλληλοσυσχετίσεις. Οπότε πρέπει να πάρουμε την ευθύνη για αυτές τις σχέσεις και να τις χτίσουμε συνειδητά ως σχέσεις αμοιβαίας βοήθειας και ενδιαφέροντος.

Η συνειδητοποίηση των διαφόρων πρωτοβουλιών ότι συμμετέχουν σε ένα κοινό ρεύμα, αυτό της αλληλέγγυας οικονομίας είναι μικρή και έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης. Η δημιουργία συνεργιών μεταξύ των συμμετεχόντων με την ανταλλαγή εμπειριών, τεχνογνωσίας, την σύμπραξη σε κοινές πρωτοβουλίες και άρα την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων που όλες μαζί διαθέτουν αποτελούν ένα μεγάλο στοίχημα για την οικοδόμηση ενός νέου κόσμου. Η ικανότητα της αλληλέγγυας οικονομίας να αποτελέσει μια εναλλακτική στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό στη δυνατότητά της να ενισχύσει τα δίκτυά της και να παγιώσει την οικονομική της λειτουργία.

Η οικονομική της αλληλεγγύης είναι η πρακτική της αναγνώρισης, σύνδεσης, ενδυνάμωσης και δημιουργίας από τα κάτω πρωτοβουλιών εναλλακτικής οικονομίας. Μια τελείως διαφορετική προσέγγιση στην κυρίαρχη οικονομική. Αντί να αρχίζει από μια μεγάλη θεωρεία, αρχίζει από τις πρακτικές μας. Δίνοντας μας τη δυνατότητα ενίσχυσης των νέων οικονομικών σχέσεων στην κοινότητά μας.

Μόλις αναγνωρίζονται στοιχεία αλληλέγγυας οικονομίας μπορούμε να ξεκινούμε τη διαδικασία καλλιέργειας συλλογικής συνείδησης (ταυτότητας) και να προχωράει η δικτύωση . Αυτή η διαδικασία συνεύρεσης των μέχρι πρότινος απομονωμένων πρωτοβουλιών αποτελούν τη βάση της στρατηγικής για μια αλληλέγγυα οικονομία. Δεν γίνονται «απλά για να γνωριστούμε», αλλά για να χτίσουμε αληθινές-ειλικρινείς σχέσεις αλληλοϋποστήριξης και οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων από την μια και από την άλλη να συνδεθούμε με τα κοινωνικά κινήματα που παλεύουν ενάντια στην κυριαρχία. Το τι μορφή θα έχουν αυτές οι «γνωριμίες» μεταξύ των διαφορετικών κομματιών της αλληλέγγυας οικονομίας και των κοινωνικών κινημάτων είναι κάτι που θα καθοριστεί στην πράξη, στις μεταξύ μας συζητήσεις, έχοντας στο νου μας ότι οι προσπάθειες για τη δημιουργία μιας διαφορετικής οικονομίας προϋποθέτουν ότι οι προσπάθειες αυτές είναι στην κατεύθυνση ενός ευρύτερου οράματος για την κοινωνία που θα προωθεί την επέκταση της δυναμικής της αλληλεγγύης.

Κάποια χαρακτηριστικά της διαδικασίας συγκρότησης της αλληλέγγυας οικονομίας είναι:

- Ενότητα στη διαφορά

- Συλλογική δυναμική

- Αυτονομία

- Οριζόντια δικτύωση

- Συνεργασία και αλληλοβοήθεια

- Τοπική γείωση, παγκόσμια αλληλοσύνδεση

Τα νεοκλασικά οικονομικά, τα οποία διαμορφώνουν τη σύγχρονη οικονομία, έχουν παραβλέψει το περιβάλλον στα μοντέλα τους. Έτσι η σύγχρονη οικονομική επιστήμη υποθέτει ότι οι φυσικοί πόροι είναι ανεξάντλητοι ενώ οι συνέπειες της οικονομικής δραστηριότητας στο περιβάλλον δεν προξενούν επιπτώσεις ούτε καν στην ίδια την οικονομία. Αυτά επιτρέπουν στη νεοκλασική θεωρία να υποστηρίζει ότι μπορεί να επιτυγχάνεται θεωρητικά άπειρη ανάπτυξη η οποία είναι και επιθυμητή, σε αντίθεση με τα οικονομικά της οικολογίας.

Οι υποθέσεις, ωστόσο, της νεοκλασικής θεωρίας δεν συμφωνούν με τις φυσικές επιστήμες οι οποίες υποστηρίζουν ότι η φύση συμβάλλει καθοριστικά στην δημιουργία του πλούτου και φυσικά δεν είναι ανεξάντλητη όπως και ο πλούτος ή η οικονομική ανάπτυξη.

Σε γενικές γραμμές οι αδυναμίες της επικρατούσας οικονομικής επιστήμης σε σχέση με τα οικονομικά της οικολογίας είναι πολλές. Αναφέρω μερικά βασικά σημεία:

1) Τα νεοκλασικά υποδείγματα δεν κάνουν σαφή διαχωρισμό της ποσοτικής διάστασης της ανάπτυξης από την ποιοτική της διάσταση (ποιότητα ζωής).

2) Τα οικονομικά της οικολογίας θεωρούν, σε αντίθεση με τα νεοκλασικά, ότι η αυξημένη κατανάλωση δεν οδηγεί απαραιτήτως σε ωφέλεια, ιδίως όταν υπάρχουν πολλές αρνητικές συνέπειες είτε στο περιβάλλον, είτε στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο (π.χ. μέσα από μεγάλες ανισότητες).

3) Τα οικονομικά της οικολογίας εξετάζουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της οικονομικής δραστηριότητας και των συνεπειών της στο περιβάλλον. Χρησιμοποιούν, επίσης, μεγαλύτερη διεπιστημονικότητα για την λύση των προβλημάτων με μεγαλύτερη έμφαση στους ηθικούς περιορισμούς.

4) Η ποσοτικοποίηση σε νομισματικούς όρους των ωφελειών του περιβάλλοντος, παρόλο που είναι ακόμη αμφισβητούμενη μέθοδος, δείχνει πόσο κοστίζει το περιβάλλον που καταστρέφουμε ή χρησιμοποιούμε, κάτι που δεν υπολογίζεται από τους νεοκλασικούς.

5) Βασικό επίσης επιχείρημα υπέρ των οικολόγων οικονομολόγων είναι οι εξωτερικές οικονομίες (externalities) που παράγονται με την μόλυνση και τις επιπτώσεις της οικονομικής δραστηριότητας στο περιβάλλον και τη ζωή (αέρας, θάλασσα, μολυσμένη τροφή, κλιματολογικές μεταβολές και άλλα).

Πρόδρομοι των οικονομικών της οικολογίας υπήρξαν οι:

1) Thomas Malthus

2) John Stuart Mill

Γνωστοί υπέρμαχοι των οικονομικών της οικολογίας είναι οι:

1) Kenneth Boulding

2) Herman Daly 3)

C.S. Holling

4) Robert Costanza

Πηγές

1) Το κίνημα της αντι-ανάπτυξης, 2) Στα όρια εκμετάλλευσης του πλανήτη

3) Απ' το "ευ αποκτώ" στο "ευ ζην"

4) [www.zcommunications.org]