Η
ΤΡΙΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ –
ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΟΣ
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ
Του
Ρίφκιν
Η
αναδυόμενη Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση δε θα αλλάξει μόνο τις επιχειρηματικές
μεθόδους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την πολιτική. Εξαιτίας
της διαπάλης ανάμεσα στα παλιά ιεραρχικά οικονομικά συμφέροντα της Δεύτερης
Βιομηχανικής Επανάστασης και τα νέα οριζόντια οικονομικά συμφέροντα της Τρίτης
Βιομηχανικής Επανάστασης, διαγράφεται μια νέα πολιτική διχοτόμηση, η οποία
αντικατοπτρίζει τις δυνάμεις που ανταγωνίζονται για να κυριαρχήσουν στην
οικονομία.
Η μεγαλύτερη δυσκολία στη μετάβαση από
τη Δεύτερη στην Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση είναι μάλλον διανοητική παρά
τεχνικής υφής. Οι άνθρωποι που κίνησαν τα νήματα της Δεύτερης Βιομηχανικής
Επανάστασης αντιλήφθηκαν πολύ σύντομα, τουλάχιστον διαισθητικά, ότι ένα νέο
μέσο επικοινωνίας και ένα νέο ενεργειακό καθεστώς δημιούργησαν ένα ενιαίο και
αδιαχώριστο οικονομικό παράδειγμα. Το ένα δεν μπορούσε να αναπτυχθεί παρά μόνο
σε σχέση με το άλλο. Συνειδητοποίησαν επίσης ότι οι νέες υποδομές που
δημιουργήθηκαν από τη σύγκλιση αυτή θα μετέβαλλαν ριζικά το χρονικό και χωρικό
προσανατολισμό της κοινωνίας, ενώ απαιτούνταν νέοι μέθοδοι οργάνωσης και
διαχείρισης των οικονομικών δραστηριοτήτων και του τρόπου ζωής.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες, οι
αυτοκινητοβιομηχανίες, οι τηλεφωνικές εταιρείες, οι εταιρείες ενέργειας και
κοινής ωφέλειας, αλλά και οι κατασκευαστικές εταιρείες που αναδύθηκαν χάρη στη
Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση, δε χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να αντιληφθούν
ότι οι επιδιώξεις της καθεμίας από αυτές ενίσχυσαν τις οικονομικές
δραστηριότητες των υπολοίπων, αλλά και ότι από μόνες τους δε θα κατάφερναν ποτέ
να δημιουργήσουν τις οικονομίες κλίμακας που θα τους επέτρεπαν να
βελτιστοποιήσουν τις οικονομικές δραστηριότητές τους. Η επεξεργασία του
πετρελαίου, η παραγωγή αυτοκινήτων, η κατασκευή δρόμων, η τοποθέτηση
τηλεφωνικών γραμμών, η εγκατάσταση ηλεκτρικών συσκευών, η οικοδόμηση των
προαστίων των πόλεων αλλά και η θεσμοθέτηση των σύγχρονων επιχειρηματικών
πρακτικών δεν ήταν μεμονωμένες ενέργειες, αλλά συστατικά στοιχεία ενός ενιαίου
εγχειρήματος: της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Οι επιχειρηματίες το κατανόησαν
εξαρχής και συνεργάστηκαν για να προωθήσουν τα αμοιβαία συμφέροντά τους,
δημιουργώντας ένα πανίσχυρο λόμπι τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην
Ευρώπη, και στη συνέχεια, στον υπόλοιπο κόσμο. Παρόλο που το λόμπι αυτό ήταν
συχνά αρπακτικό και ανήθικο, προωθούσε ιδιοτελείς σκοπούς και αδιαφορούσε για
το δημόσιο συμφέρον, επιτέλεσε ένα έργο που πολύ συχνά παραγνωρίζεται. Οι λομπιστές συνέδεσαν
τις τελείες, δηλαδή συγχώνευσαν όλες τις επιμέρους διάσπαρτες δυνάμεις σε ένα
πλέγμα σχέσεων που έγινε το εμβρυϊκό πρότυπο του νέου οικονομικού οργανισμού.
Στη συνέχεια, οι λομπιστές
χειραγώγησαν και εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ του κράτους για να αναπτυχθεί η νέα
οικονομία. Οι εφευρέτες, οι επιχειρηματίες και οι χρηματοδότες της Δεύτερης
Βιομηχανικής Επανάστασης είχαν κατανοήσει το σύστημα που δημιούργησαν προτού το
περιγράψουν και το κατηγοριοποιήσουν οι διανοούμενοι, αλλά και πριν το ρυθμίσει
το κράτος.
Παρόλο που θεωρούμε την
επιχειρηματικότητα ως ένα μεμονωμένο οικονομικό επίτευγμα- είτε με τη μορφή
εφευρέσεων είτε με τη μορφή νέων επιχειρηματικών ιδεών, η σημαντικότερη συμβολή
της επιχειρηματικότητας είναι στην πραγματικότητα συστημική και συμβαίνει όταν
η επιχειρηματική κοινότητα συνειδητοποιεί ότι οι μεμονωμένες οικονομικές επιδιώξεις εντάσσονται σε ένα
ευρύτερο οικονομικό όραμα. Όταν επέλθει αυτή η συνειδητοποίηση, ανατέλλει μια
νέα οικονομική εποχή. Και μόνο αργότερα το νέο οικονομικό παράδειγμα αποκτά ένα
όνομα και μετατρέπεται σε ένα αφήγημα που αιχμαλωτίζει τη φαντασία της κοινής
γνώμης, προφέροντας ένα σημείο αναφοράς για την πλήρη κινητοποίηση της κοινωνίας.
(Ο διάσημος Βρετανός ιστορικός Άρνολντ Τόινμπι διέδωσε και εκλαΐκευσε την
έννοια της «βιομηχανικής επανάστασης» σε μια σειρά διαλέξεών του στα τέλη της
δεκαετίας του 1880, σχεδόν έναν αιώνα
μετά την έναρξη της Πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης.)
Σήμερα, είμαστε αυτόπτες μάρτυρες της
σύγκλισης ενός νέου ενεργειακού καθεστώτος με νέα μέσα επικοινωνίας- της Τρίτης
Βιομηχανικής Επανάστασης. Εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς – στις καθαρές μορφές
ενέργειας, στις «πράσινες» κατασκευές, στις τηλεπικοινωνίες, στους οικιακούς
μικρούς ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, στα κατανεμημένα δίκτυα πληροφορικής, στα
επαναφορτιζόμενα ηλεκτροκίνητα οχήματα και τα οχήματα που χρησιμοποιούν
κυψελίδες καυσίμου με υδρογόνο, στη βιώσιμη χημεία, στη νανοτεχνολογία, στη
διαχείριση της προσφοράς με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα-
αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες, προϊόντα και υπηρεσίες.
Μέχρι πρόσφατα, τόσο οι επενδυτές όσο
και η κοινή γνώμη έδειχναν περιορισμένο ενδιαφέρον γι’ αυτές τις νέες οικονομικές
ευκαιρίες. Ο λόγος είναι ότι οι άνθρωποι αγαπάμε τις διηγήσεις και οι διηγήσεις
αφορούν πάντα τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση σε ανθρώπινους χαρακτήρες. Όπως
οι μεμονωμένες λέξεις μπορούν να αποτελέσουν μια διήγηση, αντίστοιχα οι
μεμονωμένες τεχνολογίες, γραμμές παραγωγής και υπηρεσίες δεν μπορούν να
αποτελέσουν ένα νέο οικονομικό αφήγημα. Και μόνο όταν ανακαλύπτουμε με ποίο
τρόπο συσχετίζονται μεταξύ τους όλες οι επιμέρους παράμετροι και αρχίζει μια
νέα συζήτηση για την οικονομία, το ενδιαφέρον μας γίνεται εντονότερο. Αυτό
ακριβώς έχει αρχίσει να συμβαίνει τώρα, καθώς οι οραματιστές της Τρίτης
Βιομηχανικής Επανάστασης γράφουν τις πρώτες σελίδες μιας νέας διήγησης για την
παγκόσμια οικονομία.
Η αναδυόμενη Τρίτη Βιομηχανική
Επανάσταση δε θα αλλάξει μόνο τις επιχειρηματικές μεθόδους, αλλά και τον τρόπο
με τον οποίο σκεφτόμαστε την πολιτική. Εξαιτίας της διαπάλης ανάμεσα στα παλιά
ιεραρχικά οικονομικά συμφέροντα της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης και τα
νέα οριζόντια οικονομικά συμφέροντα της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης,
διαγράφεται μια νέα πολιτική διχοτόμηση, η οποία αντικατοπτρίζει τις δυνάμεις
που ανταγωνίζονται για να κυριαρχήσουν στην οικονομία.
Γράφεται ένα νέο πολιτικό αφήγημα, το
οποίο θα μεταβάλλει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πολιτική, καθώς
μπαίνουμε βαθύτερα στη νέα εποχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου