Δημιουργία Συνεργατικών Σχηματισμών/Συστάδων/Clusters και αξιοποίηση κοινωνικών καινοτομιών

1.       Διαχείριση συνεργατικών σχέσεων  — Πλαίσιο

Πως μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα στρατηγικό σχέδιο για  να εδραιώσουν οι φορείς (κάθε είδους) μεταξύ τους συνεργατικές σχέσεις και να τις βελτιώσουν.  

Οι συνεργατικές σχέσεις μπορεί να είναι πολυδιάστατες, μπορούν να είναι ατομικές σχέσεις, ένας προς έναν, αλλά το πλέον σύνηθες είναι να αφορούν σχέσεις δικτύωσης στις οποίες ενδέχεται να εμπλέκονται πολλά  μέρη (πρόσωπα, επιχειρήσεις , φορείς κλπ.. 

Ποια είναι τα θέματα που εξελίσσονται και επηρεάζουν τις συμπεριφορές και την οργανωτική κουλτούρα των συνεργαζόμενων οργανισμών ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα τους και να βελτιστοποιούνται και να μεγιστοποιούνται τα οφέλη για τους εμπλεκόμενους μέσω συνεργατικών προσεγγίσεων?

2.       Τι είναι  Συνεργατικοί  Σχηματισμοί / Συστάδες Επιχειρήσεων/ Cluster 

Είναι όμιλοι ανεξαρτήτων φορέων και συναφών θεσμών που:

a)      Συνεργάζονται και συναγωνίζονται

b)      Είναι γεωγραφικά συγκεντρωμένοι σε μια ή ορισμένες περιοχές, έστω και αν έχουν ευρύτερες προεκτάσεις

c)       Είναι εξειδικευμένοι σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, συνδεόμενοι με κοινές τεχνολογίες και δεξιότητες

d)      Είναι βασισμένοι είτε στην επιστήμη είτε στην παραδοσιακή γνώση

e)      Μπορεί να είναι θεσμοθετημένοι ή μη θεσμοθετημένοι

3.       Πως λειτουργούν οι  Συνεργατικοί  Σχηματισμοί – Συστάδες Επιχειρήσεων –Clusters  

Φορείς από διάφορους κλάδους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα μαζί με κοινωνικούς εταίρους και την κοινότητα, συναγωνίζονται και συνεργάζονται παράγοντας προστιθέμενη αξία από διαφορετικές θέσεις  και εξειδικεύσεις στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.

Η Συν-εργασία βασίζεται στην εξειδίκευση και την καινοτομία, για να αναπτυχθούν ήδη υπάρχουσες πρωτοβουλίες, προϊόντα και υπηρεσίες και να προωθηθούν επιτυχημένα στην τελική κατανάλωση.

4.       Ποια είναι τα βασικά κίνητρα  για τη δημιουργία Συνεργατικών  Σχηματισμών – Συστάδων Επιχειρήσεων –Clusters .

ü  Είναι ένα επίπεδο ζήτησης από την μεριά των εργοδοτών, που να παράγει οικονομίες κλίμακας, δηλαδή ένας ικανός αριθμός εταιρειών με κοινές ή αλληλοσυμπληρούμενες ανάγκες, που να δημιουργεί ή να προσελκύει περισσότερες ανάγκες, που να δημιουργεί ή να προσελκύει περισσότερες υπηρεσίες , πόρους  και εργασία, από όσους θα ήταν διαθέσιμοι σε ποιο απομονωμένες εταιρείες και συχνά σε χαμηλότερο κόστος.

ü  Το βάθος των σχέσεων μεταξύ των μελών στην περιοχή

Η δυναμική τους ενσωματώνεται στην αλυσίδα αξίας και την αλυσίδα της γνώσης μεταξύ των μελών. (Rosenfeld 2002)

5.       Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των συνεργατικών  σχηματισμών/συστάδων/clusters επιχειρήσεων

1^ον) Ανεξαρτησία των συµµετεχόντων στο cluster επιχειρήσεων/φορέων που συνεργάζονται, αλλά ταυτόχρονα δύναται και να ανταγωνίζονται µεταξύ τους, ενώ δεν είναι απαραίτητο να ανήκουν στον ίδιο ή σε παρεμφερείς στατιστικά κλάδους.

2^ον) Ισότιµη συµµετοχή των φορέων στο cluster

3^ον) Αµοιβαία ωφέλεια από τη συνεργασία αυτή µέσω των οικονομιών κλίμακας

4^ον) Γεωγραφική εγγύτητα των συµµετεχόντων

5^ο) Ύπαρξη κοινών στόχων µεταξύ των συµµετεχόντων.

6^ο) Διάρκεια ζωής.

7^ο) Μεγάλο πλήθος και εύρος συμμετεχόντων.

8^ο) Ύπαρξη εξειδίκευσης

6.       Οριζόντιοι Συνεργατικοί Σχηματισμοί

Μια οριζόντια δικτύωση αποτελείται από ομοειδείς ή ομοκλαδικές επιχειρήσεις που ενώνονται σε μια συστάδα για να υλοποιήσουν σημαντικές επιχειρηματικές διαδικασίες, όπως ενοποιημένες προμήθειες,  κοινές πρακτικές και προσφορές πωλήσεων.

Η οριζόντια δικτύωση επιδιώκει:

•          Την προώθηση δικτύου επιχειρήσεων και επαγγελματιών για την βελτίωση των πωλήσεων και της κερδοφορίας

•          Την ανάπτυξη και χρήση κοινών υποδομών

•          Την προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών ή και βελτίωση της εικόνας τους

•          Την ανάπτυξη κοινών δράσεων Προβολής και Διαφήμισης

•          Τη Βελτίωση της επισκεψιμότητας στην περιοχή δράσης του Συνεργατικού Σχηματισμού

•          Την Αντιμετώπιση εποχικότητας

•          Την εκμετάλλευση προγραμμάτων και δράσεων που απαιτούν συνεργατικό σχήμα

7.       Κάθετοι Συνεργατικοί Σχηματισμοί

Στην κάθετη διασύνδεση διαφορετικά επαγγέλματα του ίδιου ή συμπληρωματικών κλάδων συνεργάζονται από κοινού δημιουργώντας μια αλυσίδα υπεραξίας για την :

ü  Ανάπτυξη από κοινού ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας

ü  Εκμετάλλευση μιας ευκαιρίας 

ü  Αντιμετώπιση ενός κοινού προβλήματος

ü  Εκμετάλλευση προγραμμάτων και δράσεων που απαιτούν συνεργατικό σχήμα

Η ανάπτυξη κάθετου συνεργατικού σχηματισμού προϋποθέτει  την ύπαρξη διαφορετικών παραγωγικών αντικειμένων και γνωστικών ικανοτήτων, όπως ο σχεδιασμός προϊόντων, η εξειδίκευση από τις επιχειρήσεις στην παραγωγή ενός τμήματος του προϊόντος, η τυποποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, η ύπαρξη δικτύων διανομών  και μάρκετινγκ, και η καθιέρωση εξαγωγικών και εμπορικών συμφωνιών.

8.       Δίκτυα

Τα δίκτυα  επιχειρήσεων   είναι τουλάχιστον  τρεις επιχειρήσεις  που συνάπτουν  κοινή σύμβαση συνεργασίας  για να υλοποιήσουν εξαρχής προδιαγεγραμμένες  δράσεις εντός συγκεκριμένου  χρονικού  ορίζοντα. Τα δίκτυα επιχειρήσεων  ενσωματώνουν ποικίλα  χαρακτηριστικά  και  μπορούν να έχουν τη  μορφή υπεργολαβιών,  στρατηγικών συμμαχιών,  συμφωνιών μεταφοράς τεχνογνωσίας κ.λπ.

Τα δίκτυα  που συνδέονται με τη διασφάλιση  «άυλων» στόχων είναι ευρύτερης  μορφής  και χαρακτηρίζονται από τη δημιουργία «κοινωνικού κεφαλαίου»

Η «γένεση» ενός φυσικού δικτύου  γίνεται  με πρωτοβουλία  μιας  επιχείρησης,  η οποία  αναλαμβάνει  έναν -κοινά αποδεκτό- ηγετικό ρόλο.  Ένα επιτυχημένο  δίκτυο μπορεί  να μετεξελιχθεί σε κοινωνικό κεφάλαιο και σε συνεργατικό σχηματισμό, καλλιεργώντας  σταδιακά τα στοιχεία της εταιρικότητας.

9.       Ποιες είναι οι ομοιότητες συστάδων και δικτύων;

Και   οι  δύο  ανωτέρω τύποι συνεργασιών βασίζονται   στην αλληλεπίδραση των επιχειρήσεων μελών και στην αποκόμιση  κοινών  ωφελειών (win-win σχήματα).

Στις βασικές  ομοιότητες  εντάσσονται, επίσης,

ü  οι κοινοί  στόχοι,

ü  η οργάνωση με βάση την επίτευξη αυτών των στόχων,

ü  η ομαδικότητα και η ανάγκη ενεργοποίησης και συμμετοχής των μελών / εταίρων των δικτύων και των συστάδων.

10.   Κοινωνικό κεφάλαιο

“Το κοινωνικό κεφάλαιο μιας κοινωνίας περιλαμβάνει τους θεσμούς, τις σχέσεις, τις συμπεριφορές και τις αξίες που ορίζουν τις διαδράσεις μεταξύ των ανθρώπων και συνεισφέρουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Το κοινωνικό κεφάλαιο , παρόλα αυτά , δεν είναι απλώς το σύνολο των θεσμών που συνέχουν μια κοινωνία, είναι επίσης και το συνδετικό υλικό που τους κρατά ενωμένους. Περιλαμβάνει τις κοινές αξίες και κανόνες κοινωνικής διαγωγής, όπως εκφράζονται στις προσωπικές σχέσεις, την εμπιστοσύνη και μια κοινή αντίληψη κοινωνικοπολιτικής υπευθυνότητας, που καθιστά την κοινωνία κάτι παραπάνω από μια από μια συλλογή ατόμων.Χωρίς ένα βαθμό συλλογικής ταύτισης με κανόνες, είναι δύσκολο να φανταστούμε μια λειτουργική κοινωνία» (World Bank , 1998)

11.   Κοινωνική Καινοτομία

Η κοινωνική καινοτομία είναι μια νέα λύση σε ένα κοινωνικό πρόβλημα που είναι πιο αποτελεσματική, είναι βιώσιμη και η αξία που δημιουργεί είναι για την κοινωνία ως σύνολο και όχι για το άτομο.

Οι κοινωνικές καινοτομίες μπορούν να λειτουργήσουν ως μια νέα μέθοδος προσέγγισης των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, η οποία προσανατολίζεται στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των οικονομικών ευκαιριών, ενώ βρίσκει πεδία εφαρμογής στους τομείς της απασχόλησης, της κοινωνικής προστασίας και της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης.

Η επιχειρηματική καινοτομία αφορά τον χρήστη, ενώ η κοινωνική καινοτομία το σύνολο της κοινωνίας.

Σύρος Κοσκοβόλης: Υπεύθυνος σχεδιασμού προγραμμάτων EEA-
                                    Εμπειρογνώμονας  Κοινωνικής Οικονομίας