ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ της ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ και ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Μέσα σε όλα τα ζητήματα που έχει αναδείξει η πολύπλευρη κρίση στη χώρα μας, υπάρχει σαφώς και μια αίσθηση αδυναμίας των πολιτών να επηρεάσουν τις οικονομικές πολιτικές, τις κεντρικές και τις ευρωπαϊκές. Για ένα παραπάνω λόγο, λοιπόν, αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι άλλες εκθέσεις ιδεών, ούτε μνημόσυνα ούτε ευχές. Χρειαζόμαστε προτάσεις συγκεκριμένες, που να μπορούν να υλοποιηθούν άμεσα και όχι το 2030.

Θα εστιάσουμε, λοιπόν, σε κάποιες ώριμες για υποστήριξή τους και από την Αυτοδιοίκηση προτάσεις ανάπτυξης της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ως τμήμα μιας ευρύτερης επεξεργασίας που καταθέσαμε πριν ένα χρόνο, με την ελπίδα ότι η νέα κυβέρνηση θα στήριζε την υλοποίησή τους.

1. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία δεν είναι άλλοθι αλλά εργαλείο

Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο.) είναι ο τρίτος τομέας της οικονομίας, πέρα από το κράτος και την αγορά. Αγγίζει έναν τεράστιο αριθμό ατόμων σε όλη την Ευρώπη, περίπου δύο εκατομμύρια οικονομικές οντότητες, δηλαδή το 10% του συνολικού αριθμού των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και απασχολεί περισσότερους από 11 εκατομμύρια μισθωτούς (το ισοδύναμο του 6% του ενεργού πληθυσμού της Ε.Ε.).

Στην ΚΑΛΟ η επιτυχία των επιχειρήσεων δεν μετράται μόνο με το κριτήριο της οικονομικής επιτυχίας -η οποία είναι απαραίτητη για την επίτευξη των στόχων τους ως εταιρειών αμοιβαίας βάσης και με το κριτήριο της αλληλεγγύης- αλλά πάνω απ’ όλα κρίνεται από τη συμβολή τους στην αλληλεγγύη, την κοινωνική συνοχή και την ενίσχυση των τοπικών δεσμών. Η ΚΑΛΟ δημιουργεί υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας και καλύτερη ποιότητα ζωής, προσφέροντας συγχρόνως ένα κατάλληλο πλαίσιο για νέες μορφές επιχειρηματικότητας και εργασίας.

Προφανώς, οι μορφές ΚΑΛΟ δεν μπορούν να λειτουργούν ως άλλοθι για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που αρνούνται τον ρόλο και την ευθύνη του κράτους κυρίως για την κοινωνική προστασία και τη μεταθέτουν στον κοινωνικό τομέα, μειώνοντας και τις δαπάνες. Θα πρέπει να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας στρατηγικής βιώσιμης και εναλλακτικής κοινωνικής, παραγωγικής και περιβαλλοντικής ανασυγκρότησης, στην κατεύθυνση μιας οικονομικής δημοκρατίας.

Η ΚΑΛΟ περιλαμβάνει συνεταιρισμούς, εταιρείες αμοιβαίας βάσης, ενώσεις και ιδρύματα αλλά και εθελοντικές δραστηριότητες οι οποίες υποκαθιστούν κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες πρόνοιας.

Η ΚΑΛΟ, μέσα από τυπικές ή και άτυπες οργανωτικές μορφές, με εγχειρήματα που έχουν προκύψει από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες βάσης, δηλαδή από τα κάτω, αποτελεί προνομιακό εργαλείο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και ήδη τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να ανθίζει πάνω στο έδαφος της κρίσης.

2. Τομείς εφαρμογής πολιτικών ανάπτυξης της ΚΑΛΟ

Με αυτά τα δεδομένα, χρειάζεται να υποθέσουμε ότι θα συνυπάρξουν στο άμεσο μέλλον τρεις παράγοντες: η ανάπτυξη πρωτοβουλιών από εργαζόμενους, ανέργους και πολίτες, η διαμόρφωση συλλογικών διαδικασιών σχεδιασμού των προτεραιοτήτων κατά κλάδους και περιοχές, και η δημιουργία δομών υποστήριξης και προσανατολισμού των εγχειρημάτων. Στις διαδικασίες σχεδιασμού πρέπει να συμμετάσχουν κρατικές υπηρεσίες, αυτοδιοικήσεις, και αντιπροσωπευτικοί φορείς των επιχειρηματιών, των εργαζομένων, των κινημάτων και των οργανώσεων της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

Τομείς άμεσης εκκίνησης αποτελούν εκείνοι των κοινών (ενέργεια, νερό, σκουπίδια κλπ.). Η ΚΑΛΟ στους τομείς αυτούς αποτελεί και μια εναλλακτική σε σχέση με τις πιέσεις των δανειστών για αποκρατικοποιήσεις, συμβατή με το ευρωπαϊκό θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο. Εναλλακτική όχι μόνο σε σχέση με το άμεσο ιδιοκτησιακό και διαχειριστικό πλαίσιο, αλλά και σε σχέση με τον μακροπρόθεσμο στόχο του μετασχηματισμού των παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων.

Η άμεση εκκίνηση ενός διαλόγου με βασικούς συμμέτοχους την κυβέρνηση, την αυτοδιοίκηση και τα κινήματα υπεράσπισης των κοινών αγαθών και της ΚΑΛΟ, με στόχο τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη ανάπτυξης του τρίτου τομέα της οικονομίας στους συγκεκριμένους τομείς, θα μπορούσε γρήγορα να δώσει όχι μόνο σημαντικά οικονομικά αποτελέσματα, αλλά να δημιουργήσει και ισχυρές κοινωνικές συμμαχίες. Π.χ. στη Θεσσαλονίκη έγινε ένα πολύ πετυχημένο δημοψήφισμα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, για τη διεξαγωγή και επιτυχία του οποίου συνέπραξαν δυνάμεις της εργασίας, της αυτοδιοίκησης και το κίνημα του Νερού. Αυτή ήταν μια μεγάλη επιτυχία της συμμαχίας του “ΟΧΙ στην ιδιωτικοποίηση”. Μετά το σταμάτημα της ιδιωτικοποίησης είναι κρίσιμο να δημιουργηθεί η μεγάλη συμμαχία του “ΝΑΙ”, στη βάση μιας πρότασης που θα προκύψει από ένα ανοιχτό, δημόσιο διάλογο με συμμέτοχους, την κυβέρνηση, την αυτοδιοίκηση, το κίνημα των πολιτών, τους πολίτες. Εκτός από την Κίνηση 136, η Θεσσαλονίκη έχει και άλλες πρωτοπορίες, όπως ο κοινωνικός καταναλωτικός συνεταιρισμός ΒΙΟΣ coop, η ΒΙΟΜΕ κ.α.

Υπάρχει ένα μεγάλο πλάτος περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μορφές και πρωτοβουλίες ΚΑΛΟ. Ενδεικτικοί τομείς είναι οι εξής:

·                     ενίσχυση καινοτόμων πρωτοβουλιών στο ζήτημα της διαχείρισης απορριμμάτων και της επαναχρησιμοποίησης των χρήσιμων υλικών.

·                     διαλογή στην πηγή –ανακύκλωση –κομποστοποίηση

·                     καλλιέργεια, τυποποίηση και προώθηση βιολογικών, τοπικών προϊόντων

·                     καλλιέργεια, τυποποίηση και προώθηση αρωματικών φυτών

·                     προώθηση εναλλακτικού, ποιοτικού και θεματικού τουρισμού

·                     καινοτομία στον ενεργειακό τομέα 

·                     ενεργειακές και αντισεισμικές αναβαθμίσεις κτιρίων, αναπαλαίωση και ανοικοδόμηση εγκαταλειμμένων κτιρίων

·                     μετακίνηση με ποδήλατο, ακτοπλοΐα κ.α.

Η ΚΑΛΟ έχει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σημαντικά, να εντοπίσει διάφορους πόρους, να τους συνδυάσει και να τους ενεργοποιήσει και, ακόμη περισσότερο, να καταθέσει προτάσεις για την κατάλληλη και βιώσιμη χρήση των πόρων αυτών για την ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών (σε αντιδιαστολή με αυτές που υποδεικνύονται από τις αγορές).

3. Δυνάμεις στήριξης της πολιτικής

Ως απάντηση στην επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης, είναι απαραίτητη η στήριξη των πρακτικών που συνδέουν τη συλλογική δράση με την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και την άμεση δημοκρατική λειτουργία των δομών.

Για τη διέξοδο από την κρίση, εκτός από τις άλλες προσπάθειες που γίνονται, πρέπει να επενδύσουμε και σε πράσινες υποδομές, για συμφιλίωση της οικονομίας με το περιβάλλον, δημιουργώντας ταυτόχρονα θέσεις εργασίας. Χρειαζόμαστε, επίσης, και θεσμούς υποστήριξης των αυτοδιαχειριζόμενων και συνεργατικών δραστηριοτήτων.

Οι αυτοδιοικήσεις και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να δραστηριοποιηθούν σχετικά με εγκαταλειμμένες παραγωγικές μονάδες ή παραγωγικές μονάδες που κλείνουν, υποστηρίζοντας την προοπτική της ανάληψής τους από εργαζομένους ή ανέργους, προτείνοντας επίσης αναγκαίες αλλαγές στη νομοθεσία.

4. Ανανέωση της συνεργατικής/συνεταιριστικής ιδέας

Η χώρα χρειάζεται μια γερή δόση ανανέωσης της συνεταιριστικής ιδέας και ήδη τα χρόνια της κρίσης αυτό έχει αρχίσει να γίνεται. Η αλλαγή της κοινωνικής συνείδησης πρέπει να συνοδευτεί με σημαντική θεσμική μεταρρύθμιση, που να περιλαμβάνει και τον υποχρεωτικό έλεγχο των συνεταιρισμών.

Η εμπειρία από αντίστοιχες διαδικασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι σημαντική. Πχ το 2006 έγινε μια μεγάλη αναθεώρηση του γερμανικού συνεταιριστικού δικαίου και αυτή επηρέασε θετικά τη δημιουργία νέων συνεταιρισμών. Οι πολίτες άρχισαν πάλι να έλκονται από την ιδέα των συνεταιρισμών και σήμερα στη Γερμανία υπάρχουν περισσότεροι από 7600 συνεταιρισμοί, που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία, στον τραπεζικό τομέα, τη γεωργία, το εμπόριο, τις τέχνες, τη στέγαση και την κατανάλωση, αποτελούν πηγή φορολογικών εσόδων και προσφέρουν πάνω από 800.000 θέσεις εργασίας.

Έχουν συσταθεί περισσότεροι από 1000 νέοι συνεταιρισμοί, που δραστηριοποιούνται στις υπηρεσίες, την υγεία κτλ. αλλά ο πιο σημαντικός είναι ο τομέας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας -ΑΠΕ, που αριθμεί περίπου 600 συνεταιρισμούς.

5. Αξιοποίηση του ευρωπαϊκού πλαισίου

Είναι φανερό ότι υπάρχουν πλευρές της σημερινής ευρωπαϊκής πολιτικής που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν, παρόλο που ο σκληρός πυρήνας της ΕΕ μιλάει για «κοινωνική οικονομία της αγοράς». Μπορεί, λοιπόν, να γίνει χρήση του ευρωπαϊκού θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου καθώς και των εργαλείων του, όχι όμως για υιοθετηθεί άκριτα η τρέχουσα αντίληψή του αλλά για να ενισχυθεί η ΚΑΛΟ στην Ελλάδα. Και παράλληλα, για να γίνει προσπάθεια βελτίωσής του.

Μέσα από την επιδίωξη συμμαχιών και κατάλληλων πολιτικών, μπορούν να επιδιωχτούν με τη θεσμική συμμετοχή στις δομές λήψης αποφάσεων της ΕΕ και τα εξής:

·         Επιτάχυνση της πορείας προς ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο για την ΚΑΛΟ.

·         Υιοθέτηση ισχυρής ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις επιχειρήσεις της ΚΑΛΟ. 

·         Προώθηση και στήριξη της ΚΑΛΟ μέσω περιφερειακών και διαρθρωτικών ταμείων.

·         Παρακολούθηση των δράσεων του REVES (Ευρωπαϊκά Δίκτυα Πόλεων και Περιφερειακών Περιοχών για την Κοινωνική Οικονομία) που συνδέει τις τοπικές αρχές με τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας.

6. Αλλαγή του θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα

Οι προσπάθειες νομοθετικής ρύθμισης των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας έδωσαν έμφαση κυρίως σε θέματα κοινωνικού αποκλεισμού, αφήνοντας εκτός ρύθμισης βασικά θέματα λειτουργίας γεωργικών συνεταιρισμών, περιβαλλοντικών συνεταιρισμών και κοινωνικών επιχειρήσεων ενώ κάποιες άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις είναι ξεπερασμένες, όπως πχ για τα ιδρύματα, που ανάγονται στο 1939. Επίσης, απουσιάζει ο ιδιωτικός μη κερδοσκοπικός τομέας, αλλά και οι οργανωτικές προϋποθέσεις για την αυτόνομη λειτουργία του με στήριξη από την κοινωνία των πολιτών.

Ο νόμος 4019/2011 έχει πρόνοιες ακαθόριστες που πρακτικά μένουν ανεφάρμοστες και θέλει αλλαγές καθώς και υποστήριξη με άλλα μέτρα, στον αντίποδα αυτών που ταύτισαν φορολογικά μέσα στην κρίση τις Κοιν.Σ.Επ με τις άλλες επιχειρήσεις.

Συγκεκριμένα, χρειάζεται:

·         Ανοικτή διαβούλευση με τους φορείς που υλοποιούν τον νόμο, μια και αυτοί βλέπουν τα μειονεκτήματά του.

·         Σύνδεση της άσκησης κοινωνικής επιχειρηματικότητας και με μορφές πέρα από τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις.

·         Πρόβλεψη αποκεντρωμένης εφαρμογής των διατάξεων του νόμου σε επίπεδο διοικητικό, πχ με την εμπλοκή των Περιφερειών και των Δήμων.

Το Σώμα Ελεγκτών Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης επισημαίνει τον κίνδυνο για «μια νέα γενιά ΜΚΟ» που κινδυνεύει να δημιουργηθεί εάν δεν υπάρξει κάλυψη των κενών της νομοθεσίας, από την οποία δεν ορίζονται θέματα όπως το ασφαλιστικό και το φορολογικό καθεστώς των μελών των ΚΟΙΝΣΕΠ. Το Σώμα εστιάζει σε προγραμματικές συμβάσεις για έργα μεταξύ δήμων και ΚΟΙΝΣΕΠ με καταβολή του μεγαλύτερου μέρους των κονδυλίων από τα δημοτικά ταμεία, έμμεση πρόσληψη εργαζομένων, απευθείας ανάθεση έργων και κίνδυνο να θεωρηθούν οι ΚΟΙΝΣΕΠ παρένθετα πρόσωπα με εργοδότες τους ΟΤΑ γιατί θα ικανοποιούν πάγιες και διαρκείς ανάγκες.

Θεσμικές αλλαγές θα πρέπει να δρομολογηθούν και σε άλλες ρυθμίσεις, όπως πχ στο νόμο 3852/2010 («Καλλικράτης»), όπου προβλέπονται οι Δημοτικές και Περιφερειακές Επιτροπές Διαβούλευσης, συμβουλευτικές επιτροπές οι οποίες αποτελούνται κυρίως από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αλλά σπάνια λειτουργούν.

-    

7. Οργάνωση, διαφάνεια, στήριξη, περιφερειακότητα

Ένα από τα σημαντικά προβλήματα είναι ότι οι οργανωτικές δομές της ΚΑΛΟ είναι κατακερματισμένες, ασαφείς και αδιαφανείς, κατάσταση που εμποδίζει τη δημιουργία πετυχημένων κοινωνικών επιχειρήσεων. Οι σχετικές υπηρεσίες αποτελούνται από πολυάριθμα ιεραρχικά στρώματα, αρκετά των οποίων είναι υποστελεχωμένα τμήματα-φαντάσματα, με επικάλυψη αρμοδιοτήτων και χωρίς πνεύμα συνεργασίας στα υπουργεία.

Τι θα μπορούσε να γίνει:

·         Συγκρότηση αξιόπιστου εθνικού οργανισμού, στον οποίο να μπορούν να απευθυνθούν οι ενδιαφερόμενοι.

·         Χαρτογράφηση των πρωτοβουλιών ΚΑΛΟ.

·         Δωρεάν νομική βοήθεια στις πρωτοβουλίες ΚΑΛΟ, παρόμοια με τις υπηρεσίες που έχουν καθιερωθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πχ στη Σουηδία, ένα δίκτυο 25 ανεξάρτητων περιφερειακών οργανώσεων παρέχει δωρεάν υποστήριξη στους νέους κοινωνικούς επιχειρηματίες

·         Στήριξη των αυθεντικών Περιφερειακών θεσμών ΚΑΛΟ ως ενώσεων κοινωνικών επιχειρήσεων και Συνεταιρισμών σε κάθε περιφέρεια και όχι των μηχανισμών των αναπτυξιακών εταιριών, των κερδοσκοπικών εταιρειών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργοδοτών, που χρησιμοποιούν τους πόρους για τη μισθοδοσία των υπαλλήλων τους.

·         Αντιμετώπιση της κατασπατάλησης των κοινοτικών πόρων προς αλλότριους σκοπούς και της διαφθοράς σε σχέση με τα ευρωπαϊκά προγράμματα, με δημόσια διαβούλευση, κοινωνικό δημοκρατικό έλεγχο, διαφάνεια και διάχυση  των πόρων προς τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα.

·         Προώθηση της ανοιχτής επικοινωνίας σε κάθε περιφέρεια με τη δημιουργία κοινωνικών καφενείων-στεκιών διαρκούς επιμόρφωσης για την ΚΑΛΟ.

·         Αξιοποίηση των ανενεργών πόρων, εκτάσεων και υποδομών της Αυτοδιοίκησης, της εκκλησίας κ.α. οργανισμών, για θερμοκοιτίδες κοινωνικών συνεταιρισμών, κοινωνικών αγροκτημάτων κ.α.

·         Δημιουργία ενός Ινστιτούτου κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

8. Προτάσεις για την οικονομική στήριξη των πρωτοβουλιών ΚΑΛΟ

Οι προτάσεις για την επίτευξη των στόχων ανάπτυξης της ΚΑΛΟ μπορούν να χωριστούν σε άμεσες, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, ώστε να υλοποιούνται μεθοδικά. Και αυτό απαιτεί ειδική επεξεργασία και κυρίως πολιτική βούληση.

Υπάρχουν πάντως περί τα 60 εκατομμύρια € από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, για δραστηριότητες που έπρεπε να ολοκληρωθούν μέσα στο 2015.

Μερικές προτάσεις είναι:

·         Άμεση προτεραιότητα αξιοποίησης του ΕΣΠΑ (που παρέχει τις δυνατότητες) για χρηματοδότηση της ΚΑΛΟ, ώστε:

◦   να γίνουν επενδύσεις με στόχο νέες βιώσιμες θέσεις εργασίας

◦   να καθιερωθούν κίνητρα συνεργασίας ΚΑΛΟ και αυτοδιοίκησης, δημοτικής και περιφερειακής, για την εφαρμογή κοινωνικών προγραμμάτων εργασίας, σίτισης, παροχής υπηρεσιών και διαχείρισης των κοινών.          

·         Δημιουργία αγορών προστατευμένων για τους συνεταιρισμούς, με προσοχή ώστε να μην υπάρξει νόθευση του ανταγωνισμού και επέμβει η ΕΕ.

·         Ενίσχυση της αγοράς μεταχειρισμένων και των επαγγελμάτων επιδιόρθωσης και επανάχρησης.

·         Υποστήριξη της δημιουργίας και της ανάπτυξης συνεταιρισμών για φωτοβολταϊκά στις πολυκατοικίες, εναλλακτικού τουρισμού κ.α.

·         Βελτίωση της νομοθεσίας για τους κανόνες δημοσίων προμηθειών, οι οποίοι να επιτρέπουν στις αυτοδιοικητικές αρχές να περιλαμβάνουν μεταξύ των όρων των μειοδοτικών διαγωνισμών για τις προμήθειές τους και την τήρηση κοινωνικών κριτηρίων κατά τη διαδικασία παραγωγής. Αυτό αφορά π.χ. προϊόντα βιολογικά. ΠΟΠ, ΠΓΕ, δίκαιου εμπορίου, αλλά και παρόχους κοινωνικών υπηρεσιών, επιχειρήσεις κοινωνικής ένταξης και συνεταιρισμούς που αγοράζουν τοπικά δίκτυα δημόσιας ωφέλειας (π.χ. δίκτυα νερού και ηλεκτρισμού).

·         Αναδιοργάνωση της υπηρεσίας του Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας του υπουργείου Εργασίας ώστε να εξυπηρετεί τους πολίτες και όχι να καθυστερεί 4-5 μήνες για να εγκρίνει νέες ΚΟΙΝΣΕΠ, περισσότερο δηλ. από τις εμπορικές επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, που δεν έχει διαθέσει ως τώρα ούτε ένα ευρώ σε ΚΟΙΝΣΕΠ, να υπάρξει πρόγραμμα χρηματοδότησης, αξιοποιώντας και χρηματοδοτικά εργαλεία όπως αυτό για τη γυναίκεια επιχειρηματικότητα.

·         Απλοποίηση της διαδικασίας ίδρυσης και λειτουργίας των θεσμών της ΚΑΛΟ με τη δημιουργία ΚΕΠ για την ίδρυση και λειτουργία των θεσμών ΚΑΛΟ (όπως χρειάζεται επίσης και για την ίδρυση και λειτουργία όλων των επιχειρήσεων). Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να μπορούν να έρχονται σε επαφή με ένα σημείο (one stop shop), στο οποίο θα καταθέτουν ό,τι χρειάζεται και από το οποίο θα παραλαμβάνουν την άδεια λειτουργίας.

·         Ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών “εργαλείων” στήριξης των επιχειρήσεων ΚΑΛΟ με:

·         Δημιουργία Ηθικής Τράπεζας για χορήγηση μικροπιστώσεων.

·         Άνοιγμα των πηγών χρηματοδότησης στις επιχειρήσεις ΚΑΛΟ, με βάση κριτήρια οικονομικής βιωσιμότητας.

·         Χρηματοπιστωτική στήριξη των επιχειρήσεων ΚΑΛΟ στη βάση ύπαρξης επιχειρησιακών σχεδίων, διαμορφωμένων με αξιόπιστο τρόπο.

·         Άμεση επαναξιολόγηση των προγραμμάτων ΤΟΠΣΑ και ΤΟΠΕΚΟ.

·         Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για όσες ΚΟΙΝΣΕΠ δεν έχουν εισόδημα -υπόψη ότι για τις ΜΚΟ είναι στα μισά, δηλ. 500 ευρώ.

·         Με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας δημιουργούνται από μικρές κυρίως επιχειρήσεις, θα βοηθούσε η θέσπιση αφορολόγητου ποσού ανά θέση εργασίας για κάθε επιχείρηση, με όριο τις 10-15 πρώτες θέσεις. 

·         Αποκλεισμός από προγράμματα για την ΚΑΛΟ κερδοσκοπικών φορέων ή μη κερδοσκοπικών που ελέγχονται από άλλα σχήματα.

·         Αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης μέσω της συνεργασίας των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο χώρο της σίτισης, της στέγης, της υγείας, της κοινωνικής γεωργίας και της εκπαίδευσης, με την σύμπραξη των ΟΤΑ Α’ βαθμού και των ΝΠΔΔ.

·         Διοχέτευση μέρους των πόρων που προορίζονται για την ενίσχυση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας σε πρωτοβουλίες ΚΑΛΟ και ισότιμη αντιμετώπιση ή ως προτεραιότητα, ανάλογα με τις περιοχές ή τους κλάδους δραστηριότητας.

·         Επανασχεδιασμός των ευρωπαϊκών πόρων ιδίως στα ζητήματα: δια βίου μάθηση/κατάρτιση, κοινωφελής εργασία, εθελοντισμός, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, δίκτυα παραγωγών-καταναλωτών, κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία κλπ.

9. Δημιουργική απασχόληση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση

Ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται τα κονδύλια μέχρι τώρα δεν εξυπηρετεί την κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση, που έχουν στόχο την επαγγελματική ένταξη των ανέργων αλλά εξαντλούνται σε πολύμηνη θεωρητικά μαθήματα των συμμετεχόντων στα θρανία, μακριά από εργασιακούς χώρους και έμπνευση για συλλογικές και καινοτόμες παραγωγικές πρωτοβουλίες.

Γι’ αυτό χρειάζεται:

·                     Ενίσχυση, θεσμική και οικονομική, των επιχειρήσεων ΚΑΛΟ.

·                     Άμεση προκήρυξη προγράμματος ενίσχυσης των επιχειρήσεων ΚΑΛΟ, όπως αυτό της γυναικείας επιχειρηματικότητας.

·                     Οργανωτική επανεγκαθίδρυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.

·                     Χρηστή διαχείριση των πόρων. Στο υπουργείο Εργασίας, που διαχειρίζεται τους πόρους του ΕΚΤ, έχουν γίνει τεράστιες σπατάλες 1 δις ευρώ χωρίς να έχει εξασφαλιστεί εργασία.

·                     Εναλλακτικός σχεδιασμός για τις προβληματικές επιχειρήσεις και ιδιαίτερα αυτές που οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε μορφές αυτοοργάνωσης ΚΑΛΟ, όπως η ΒΙΟΜΕ.

·                     Επαναξιολόγηση της πρωτοβουλίας των δεκάδων χιλιάδων θέσεων κοινωφελούς εργασίας στους ΟΤΑ, με βάση την παραδοχή ότι η κοινωφελής εργασία είναι υπόθεση της κοινωνίας και όχι του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή των κάθε είδους μεσολαβητών. Η εμπειρία δεν είναι θετική και δεν παράγονται νέες θέσεις εργασίας ούτε αντιμετωπίζονται τα χρόνια προβλήματα στελέχωσης των ΟΤΑ. Διάλογος και κινητοποίηση των ζωντανών δυνάμεων των τοπικών κοινωνιών, στην κατεύθυνση της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Δικαιούχοι να είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε σύμπραξη με τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ.

Ειδικά για τη δια βίου μάθηση:

·                     Δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης σε νέα πεδία (κυρίως σε επίπεδο δήμων), με κεντρικό γνώμονα τη διασύνδεση των δράσεων με τις κοινωνικές και τοπικές ανάγκες και στόχο  την αύξηση της τοπικής παραγωγής, την ανάπτυξη της καινοτομίας και την εισαγωγή νέων τεχνολογιών.

·                     Ενιαία πολιτική επαγγελματικής κατάρτισης (αρχική και συνεχιζόμενη) μέσω διυπουργικού οργάνου.

·                     Έμφαση στην πρακτική άσκηση και στην ανάληψη και υποστήριξη μικρών τοπικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από τους ανέργους στις επιταγές κατάρτισης (voucher), και όχι στη μακρόχρονη θεωρητική κατάρτιση που τους οδηγεί στην αδράνεια και την προσμονή του επιδόματος.

·                     Κατεύθυνση των πόρων στους ανέργους και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και όχι σε μεσάζοντες και σε πιστοποιημένες υποδομές (αίθουσες διδασκαλίας, προσωπικό και άλλο διαχειριστικό κόστος) που επιβαρύνουν υπέρμετρα τα προγράμματα και σπαταλούν τους πόρους.

·                     Εφαρμογή του ν. 3879/2010 για την ανάπτυξη της δια βίου μάθησης, που προβλέπει ότι φορείς άτυπης μάθησης μπορούν να είναι και φορείς του κοινωνικού τομέα, που λειτουργούν με τη μορφή σωματείου, ιδρύματος ή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας ή ένωσης προσώπων.

·                     Συμμετοχή των ζωντανών δυνάμεων της ΚΑΛΟ στα προγράμματα κατάρτισης, όπως οι Κοιν.Σε.Π., οι σύλλογοι, οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, τα κλαδικά σωματεία εργαζομένων, τα Εργατικά Κέντρα κτλ, που σήμερα υποσκελίζονται από δημόσιους φορείς, σε αντίθεση με το πνεύμα των ευρωπαϊκών κανονισμών διάθεσης των πόρων.

10. Στήριξη των Δικτύων παραγωγών- καταναλωτών

Αυτά που προέχουν είναι τα εξής:

·                     Ενίσχυση της δικτύωσης μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών.

·                     Προώθηση της Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας, που είναι δραστηριότητα της ΚΑΛΟ, όπως είναι οι Συνεργατισμοί-Συνεταιρισμοί, οι ΚοινΣΕπ και τα Αλληλόχρεα Κεφάλαια (Υγεία).

·                     Συμπράξεις μεταξύ ενός παραγωγού (αγρότη, εκτροφέα κλπ) και μιας ομάδας καταναλωτών που προπληρώνει μέρος της παραγωγής, που τους παραδίδεται τακτικά.

·                     Ανάπτυξη Ταμείου Επενδύσεων Καινοτομίας -σύνδεσή του με την κοινωνία και με αγροτικό τομέα.

·                     Αντιμετώπιση της αιμορραγίας από το Ταμείο Αγροτικής Επιχειρηματικότητας, που μόχλευσε μόνο 20 εκ €, από τα 350 εκ € που είχε διαθέσιμα μέχρι τέλους 2015.

11. Η Πράσινη Χωρική Ανάπτυξη

Επιγραμματικά αναφέρουμε κάποιες από τις πράσινες προτάσεις:

·         Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του νέου ΕΣΠΑ στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης συγκεκριμένων Χωρικά Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Πράσινης Ανάπτυξης.

·         Με δεδομένο ότι το νέο ΕΣΠΑ προβλέπει την Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη με τρεις τρόπους (ΤΑΠΤΟΚ, ΟΧΕ και βιώσιμη ανάπτυξη), αξιοποίησή του με τρόπο που να φανεί η σημασία των πράσινων λύσεων.

·         Αποκεντρωμένη υποστήριξη της προσπάθειας κατανόησης του ΕΣΠΑ από τους τοπικούς φορείς και των δυνατοτήτων για πρωτοπόρες (για τα ελληνικά δεδομένα) ιδέες, ώστε να τα εφαρμόσουν και να υπάρξει εγκαίρως αποτέλεσμα, βλ. πχ. Δημοτικοί Λαχανόκηποι στο πλαίσιο του προγράμματος για την αντιμετώπιση της φτώχειας (μαζί με κοινωνικά παντοπωλεία κλπ.).

* Ο Μιχάλης Τρεμόπουλος είναι Περιφερειακός Σύμβουλος Κ. Μακεδονίας, πρώην ευρωβουλευτής και το κείμενο αυτό ήταν η εισήγησή του στο 1^ο Αναπτυξιακό συνέδριο του Δήμου Θεσσαλονίκης στις 30.9.2015 στην ενότητα «Τοπική οικονομία και απασχόληση -Ενεργητικές μορφές καταπολέμησης της ανεργίας, δράσεις τόνωσης της απασχόλησης, επιχειρηματικότητα, έρευνα, καινοτομία, διά βίου μάθηση».

του Μιχάλη Τρεμόπουλου*