ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και εισοδημάτων

·        H κοινωνική οικονομία είναι ένας διακριτός χώρος της οικονομίας  που δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και δεν είναι υποκατάστατο του κράτους και της αγοράς.

·        Το επιχειρηματικό υποκείμενο είναι ο συνεργατισμός των εργαζομένων στις κοινωνικές επιχειρήσεις δηλ ένας αυτοδιαχειριζόμενος τομέας.

·        Εάν το κράτος και η αγορά μπορούσαν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας για όλους η κοινωνική οικονομία δεν θα είχε καμία τύχη.

·        Ευκαιρίες σε κάθε χώρο που υπάρχουν ανάγκες αλλά εγκαταλείπει και δεν ενδιαφέρεται να επενδύσει η αγορά ..

·        Οφέλη για όλους από την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

1.     ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ  για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και εισοδημάτων.

·        Οι θεσμοί εφαρμογής της κοινωνικής οικονομίας έχουν ιστορία δύο αιώνων, αν και ό όρος άρχισε να χρησιμοποιείται την δεκαετία του 1980 στην Γαλλία.

·        Ιδρύματα, κληροδοτήματα, εθνικοί και εθνικοτοπικοί ευεργέτες, φορείς της εκκλησίας, λειτούργησαν και λειτουργούν ως θεσμοί αλληλεγγύης πριν την εμφάνιση του κοινωνικού κράτους, (νοσοκομεία, πανεπιστήμια, μουσεία κλπ).

·        Σήμερα είναι ανάγκη, ώστε ο κατακερματισμός αυτών των θεσμών να αναβαθμιστεί σε ενιαίο σύστημα της κοινωνικής οικονομίας και του τρίτου τομέα.

·        Χρειαζόμαστε τον εναλλακτικό δρόμο απέναντι στα ελλείμματα του κράτους και της αγοράς, χρειαζόμαστε νέους θεσμούς.

·        Δεν μπορούμε με τα παλιά εργαλεία να αντιμετωπίσουμε τις νέες συνθήκες.

Ευκαιρίες σε κάθε χώρο που υπάρχουν ανάγκες αλλά εγκαταλείπει και δεν ενδιαφέρεται να επενδύσει η αγορά ..

Οφέλη για όλους από την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

·        Ο συνεργατισμός πλέον προβάλλει στην παγκόσμια ημερήσια διάταξη ως προτεραιότητα από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και άλλους διακρατικούς θεσμούς.

·        Οι συνεταιρισμοί, οι μη κρατικές οργανώσεις και οι σύλλογοι, είναι οι βασικές μορφές κοινωνικών επιχειρήσεων, είναι το κοινωνικό καταφύγιο για την εύρεση εργασίας και τοπικού εισοδήματος.

ΤΟ «ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ» της κοινωνικής οικονομίας.

·        Το πολιτικό σύστημα, αλλά και πολλοί δρώντες στο χώρο των κοινωνικών επιχειρήσεων, αντιλαμβάνονται την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας ως ένα άθροισμα πολλών μεμονωμένων καλών πρακτικών.

·        Βλέπουν το καλό παράδειγμα και όχι την δύναμη του συνόλου, βλέπουν το «δέντρο» της κοινωνικής επιχείρησης και δεν βλέπουν το «δάσος», δεν βλέπουν το οξυγόνο που φέρνει στην οικονομία η συγκρότηση κοινωνικού κεφαλαίου και η αξιοποίηση του συνόλου των ανθρώπινων πόρων.

·        Αυτό το (κατακερματισμένο) άθροισμα των καλών πρακτικών ΔΕΝ μπορεί από μόνο του να δημιουργήσει το αναγκαίο κοινωνικό όφελος.

·        Είναι σαφές ότι χωρίς την συμμετοχή της κοινωνίας σε ευρεία κλίμακα, δεν νοείται κοινωνική επιχειρηματικότητα

·        Χωρίς «οικοσύστημα» δεν μπορεί να ανθήσουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις.

2.     Η ΣΥΡΡΊΚΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα και η ανάδυση του συνεργατισμού

·        Η ανισορροπία μεταξύ άυλης και πραγματικής οικονομίας συρρικνώνει την μισθωτή εργασία.

·        Στην  Ελλάδα, το φαινόμενο εντείνεται λόγω της κρίσης δημόσιου χρέους και ελλειμμάτων.

·        Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών απογειώνει την παραγωγικότητα, αλλά ταυτόχρονα απαξιώνει τους ανθρώπινους πόρους.

·        Το  όφελος (την ευλογία) καρπούται το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.

·        Την κατάρα το 99%, οι πτωχοί και οι άνεργοι, οι νέοι κολασμένοι της γης, ιδιαιτέρως στον τρίτο κόσμο.

3.     Η ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΑΫΛΗΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, το μέγα πρόβλημα των επενδύσεων.

·        Οι επενδύσεις των οικονομικών ελίτ κατευθύνονται στην άυλη οικονομία, στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, λόγω υψηλού ποσοστού κέρδους.

·        Αυτό στερεί ζωτικό χώρο επενδύσεων για την συμβατική οικονομία και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που παρουσιάζουν χαμηλό ποσοστό κέρδους.

·        Ούτε η αγορά, αλλά ούτε το κράτος μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την ανισορροπία και τις επιπτώσεις της στον παγκόσμιο πληθυσμό.

·        Οι νέες ήπιες πηγές μορφές ενέργειας όπως αξιοποιούνται από τις νέες τεχνολογίες της  Γ΄ Βιομηχανικής επανάστασης, είναι η θετική πλευρά.

·        Έτσι προωθείται η οριζόντια ισχύς για την απελευθέρωση δημιουργικών δυνάμεων του συνεργατισμού για την κατανεμημένη ενέργεια.

4.     Η ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ και τα αυτοδιαχειριζόμενα ασφαλιστικά ταμεία.

·        Τα ασφαλιστικά συστήματα των τελευταίων 100 χρόνων ακολούθησαν ευθέως με την ανάπτυξη της μισθωτής εργασίας.

·        Τα ασφαλιστικά συστήματα αντλούσαν πάντα το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους από την οικονομική σχέση «κράτος, εργοδοσία, εργαζόμενοι»,.

·        Το κράτος εγγυόταν το κοινωνικό συμβόλαιο για την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόνοια.

·        Όταν πλέον ανατρέπονται αυτές οι ισορροπίες που βασίστηκαν στην μισθωτή εργασία, συρρικνώνονται και καταρρέουν τα ασφαλιστικά συστήματα.

·        Αντιθέτως τα συνεταιριστικά ταμεία δείχνοντας το δρόμο προς το μέλλον.

5.     Η ΑΔΗΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

·        Η αντίσταση των κοινωνιών απέναντι σε οξυμένες συνθήκες, πολέμους, καταστροφές κλπ., ιστορικά, ήταν η άδηλη οικονομία.

·        Δεν επρόκειτο για παραοικονομία (με σημερινούς όρους), αλλά για τοπική αυτάρκεια, δηλαδή παραγωγή για αυτοκατανάλωση μέσω της οικιακής οικονομίας και των αχρήματων ανταλλαγών (αντιπραγματισμός).

·        Έτσι κρατήθηκαν ζωντανές και δραστήριες πολλές κοινωνίες σε εποχές ανεπάρκειας  ή ανυπαρξίας του κράτους.

·        Τέτοιες μορφές άδηλης οικονομίας επανεμφανίζονται και στις μέρες μας. Το φαινόμενο αξίζει να μελετηθεί εις βάθος καθώς πρόκειται για μια πλούσια ανθρωπολογική εναλλακτική εμπειρία για το ξεκίνημα ενός αυτοδιαχειριστικού μοντέλου κοινωνικής οικονομίας.

6.     Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΥ – η νέα καθολικότητα της κοινωνίας πολιτών.

·        Εκτός από την άδηλη οικονομία, μέσα στην κρίση αναδύεται  και ο ρόλος της κοινωνίας πολιτών, οι θεσμοί αλληλεγγύης και ο συνεργατισμός ως το ύστατο οχυρό, ως ο εναλλακτικός τρόπος επιβίωσης των πιο αδυνάτων τμημάτων της κοινωνίας.

·        Ο κόσμος των συλλόγων συμπεριλαμβάνει  ανθρωπιστικές οργανώσεις, κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, πολιτιστικές και οικολογικές οργανώσεις, κοινωνικούς ακτιβιστές και ενεργούς πολίτες.

·        Η δράση τους, δεν γιατρεύει μόνο τις  πληγές που προκαλεί ο άκρατος ανταγωνισμός, αλλά δημιουργεί και νέες θέσεις εργασίας.

7.     ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΣΥΜΠΡΑΞΕΙΣ μεταξύ ΟΤΑ και κοινωνίας πολιτών.

·        Από όλους τους θεσμούς αντιπροσώπευσης και εξουσίας, η Τοπική Αυτοδιοίκηση ακουμπά περισσότερο στην κοινωνική οικονομία, λόγω της εγγύτητας της προς τον πολίτη.

·        Η ΤΑ δεν φέρει τα βάρη της κρατικής γραφειοκρατίας, του δημόσιου χρέους και των ασφαλιστικών συστημάτων.

·        Η ΤΑ μπορεί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει μικρά έργα σε ευρεία κλίμακα σε συνεργασία με τους φορείς της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών επιχειρήσεων.

·        Η ΤΑ μπορεί να αξιοποιήσει ανενεργούς υλικούς και ανθρώπινους πόρους σε τοπική κλίμακα με την δημιουργία κοινωνικών αναπτυξιακών συμπράξεων.

·        Στις κοινωνικές αναπτυξιακές συμπράξεις μπορούν να συμμετάσχουν με ένα τοπικό κοινωνικό συμβόλαιο (προγραμματική συμφωνία) οι δημοτικές επιχειρήσεις και όλες οι τοπικές συλλογικότητες (σύλλογοι κλπ).

·        Για τις κοινωνικές αναπτυξιακές συμπράξεις υπάρχει ολοκληρωμένη θεσμική πρόταση από το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.

·        .

8.     ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ και κοινωνική επιχειρηματικότητα.

·        Στον ενεργειακό τομέα η ανάπτυξη της τεχνολογίας των ήπιων μορφών ενέργειας, εν αντιθέσει με άλλους τομείς, δίνει το πλεονέκτημα στους πολλούς για την δημιουργία πολλών μικρών αυτόνομων ενεργειακών συνεταιρισμών (πχ Γερμανία).  

·        Μειώνει την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, δηλαδή μειώνει το κόστος ζωής.

·        Στο ζήτημα των απορριμμάτων (προϊόντων) η επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση είναι κατ’ εξοχήν προνομιακό πεδίο για πολλά μικρά συνεργατικά εγχειρήματα, που μάλιστα προβλέπονται και στο νέο θεσμικό πλαίσιο.

·        Με αυτούς τους τρόπους αναπτύσσεται το υποκειμένο της κοινωνικής οικονομίας.

9.     ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΗΘΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ, ΜΙΚΡΟΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

·        Οι  συνεταιριστικές τράπεζες και οι μικροπιστώσεις είναι μια δοκιμασμένη και επιτυχημένη διεθνής πρακτική που διασφαλίζει την βιωσιμότητα των μικρών επιχειρήσεων και των συνεργατικών εγχειρημάτων.

·        Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλα διεθνή ιδρύματα έχουν ήδη στο σχεδιασμό τους και την ενίσχυση χρηματοδοτικών εργαλείων για την ανάπτυξη της κοινωνικής.

·        Στην Ελλάδα, τα περισσότερα ευρωπαϊκά κονδύλια απορροφώνται από το κράτος, και μάλιστα χωρίς ανάλογο κοινωνικό αποτέλεσμα, με συνέπεια να μην έχουν ενισχυθεί τα συνεργατικά εγχειρήματα.

·        Αν και ο ν. 4019/11,  θεσμοθέτησε Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας, αυτό δεν λειτούργησε ποτέ.

·        Βασική αιτία δεν είναι μόνο η κρατική γραφειοκρατία και οι κρατικές πολιτικές, αλλά και το θεσμικό έλλειμμα από πλευράς των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών επιχειρήσεων σε μια ενιαία δομή, ώστε να πιέσει και να προωθήσει τους αναγκαίους θεσμούς.

10.           ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ και κοινωνική επιχειρηματικότητα.

·        Οι τεχνολογίες της πρώτης και της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης στο χώρο της ενημέρωσης και της πληροφορίας, όπως η τυπογραφία, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, έχουν από τη φύση τους ιεραρχική και συγκεντρωτική δομή. Ως εκ τούτου διευκόλυναν την συγκέντρωση εξουσίας (και πλούτου) και την συγκέντρωση της παραγωγής στα μέσα μαζικής επικοινωνίας.

·        Οι νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας προσφέρουν δυνατότητες για οριζόντια συστήματα επικοινωνίας. Το διαδίκτυο από τη φύση του δεν μπορεί να είναι συγκεντρωτικό.

·        Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να επικοινωνούν και να συνεργάζονται οριζόντια, χωρίς να αναφέρονται σε ιεραρχικές δομές εξουσίας.

·        Το διαδίκτυο προσφέρεται ως αυτόνομος χώρος κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην επικοινωνία και στην προβολή προϊόντων με άπειρες εφαρμογές λογισμικού και ψηφιοποίησης δεδομένων.

11.           ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΑΝΟΙΚΤΟΤΗΤΑ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ και κοινωνική οικονομία.

·        Το θαύμα της άμεσης δημοκρατίας στην Αθήνα του 5^ου αι. π.Χ. , ως άυλη πνευματική διαδικασία είναι ένα ιστορικό παράδειγμα αποτυπωμένο στη πολιτιστική κληρονομιά, στα μάρμαρα και τους βράχους της Ακρόπολης των Αθηνών ως πρότυπο συλλογικής δημιουργίας.

·        Η συμμετοχική δημοκρατία σήμερα είναι η έκφραση της ανοικτότητας, του διαλόγου, της διαφάνειας, του κοινωνικού ελέγχου που ενισχύει την συλλογική δημιουργία.

·        Ο συνεργατισμός είναι αναγκαίος όρος  για τα όλα αυτά, αλλά και δύναμη εκκίνησης της κοινωνικής οικονομίας.

12.           ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ και διακρατικές συνεργασίες.

·        Στην Ευρώπη υπάρχουν θεσμοί που εξελίσσονται με την ομοσπονδιακή αντίληψη, με την επικουρικότητα και με την συμπληρωματικότητα.

·        Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται εγγύτερα σε αυτούς που αφορούν.

·        Η κοινωνική οικονομία από την άλλη πλευρά, είναι οικονομία ενίσχυσης των φτωχών και των αδυνάτων με αναφαίρετα δικαιώματα και ειδικές πρόνοιες.

·        Στην Ελλάδα είναι εμφανές αυτό το θεσμικό έλλειμμα και είναι επείγουσα ανάγκη αξιοποίησης του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

13.           Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

·        Πανελλήνια πλατφόρμα κοινωνικής οικονομίας, εθνική πλατφόρμα, πανελλήνιος σύνδεσμος. Με όποιο όρο και αν το ονομάσουμε, η ανάγκη είναι προφανής.

·        Χρειάζεται άμεσα η ενοποίηση των οργανώσεων και φορέων της κοινωνίας πολιτών και των κοινωνικών επιχειρήσεων για την θεσμική ολοκλήρωση των πολιτικών για την κοινωνική οικονομία.

·        Χωρίς ένα τέτοιο κοινωνικό συνειδητοποιημένο υποκείμενο – κοινωνικό εταίρο και μάλιστα συγκροτημένο θεσμικά, είναι αδύνατον να υπάρξει σοβαρή πολιτική για τον τρίτο τομέα της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα. 

14.           Δια βίου μάθηση. Σπουδή στο κοινωνικό κεφάλαιο.

·        Οι κατεστημένοι φορείς εκπαίδευσης αναπαράγουν την κυρίαρχη ιδεολογία, του κρατισμού ή της αγοράς  που είναι και οι βασικές αιτίες για την σημερινή κατάσταση.

·        Ζητούμενο όμως είναι να δημιουργηθεί από τα κάτω ένα εργαλείο – αυτοδιαχειριζόμενος θεσμός για την αυτομόρφωσή μας στα ζητήματα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. 

·        Μέντορες είναι τα στελέχη που δρουν και προσφέρουν κοινωνικό έργο.

·        Ομάδα στόχος είναι οι πολίτες των εθελοντικών οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, ο κόσμος των συλλόγων του χωριού και της γειτονιάς, τα στελέχη των ΟΤΑ και οι αιρετοί που σχεδιάζουν/οργανώνουν προγράμματα κοινωνικής οικονομίας και οι ενδιαφερόμενοι ενεργοί πολίτες

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ

Κείμενο διαβούλευσης για το Συνέδριο Κοινωνικής Οικονομίας

Τηλ. Επικοινωνίας 2108813760-1