Καταναλωτικό Κίνημα σε Ευρώπη και Ελλάδα

Αναδημοσίευση από την Social Activism Αθηνών

Επιμέλεια κειμένου: Φίλιππος Μιχαλόπουλος
Οικονομολόγος, MSc

Tο καταναλωτικό κίνημα, δημιουργεί υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες-καταναλωτές, με συλλογική κοινωνική δράση, βοηθώντας τους να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη που έχουν, να επεμβαίνουν και να διαμορφώνουν την οικονομικήαγορά προς όφελός τους. Για παράδειγμα, αν η τιμή κάποιου προϊόντος συνεχώς αυξάνεται, λόγω ας πούμε της ύπαρξης κάποιων καρτέλ εταιρειών, οι πολίτες–καταναλωτές θα μπορούν να απαντήσουν μέσω μιας συλλογικής αποχής από την αγορά του συγκεκριμένου προϊόντος. Αυτό θα προκαλέσει έτσι, σύγχυση στους παραγωγούς του καρτέλ οι οποίοι θα αναγκαστούν να μειώσουν και πάλι την τιμή του προϊόντος τους.

  

Θα λέγαμε λοιπόν συνοπτικά, πως παρόμοιες επεμβάσεις στην οικονομική αγορά από ένα ισχυρό και οργανωμένο καταναλωτικό κίνημα των πολιτών, θα εξασφάλιζε τη συνεχή πρόσβαση των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων στην αγορά, αποτρέποντας τον αποκλεισμό τους από αυτήν.

Το καταναλωτικό κίνημα στην Ευρώπη ξεκίνησε ήδη από την δεκαετία του '30 και εξαπλώθηκε στις περισσότερες χώρες στο τέλος της δεκαετίας του '50. Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών έχει σχεδόν μισό δισεκατομμύριο δυνητικών καταναλωτών. Τα κράτη-μέλη έχουν αναπτύξει προοδευτικά μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία των ειδικών συμφερόντων αυτών των καταναλωτών, οι οποίοι διαδραματίζουν ένα ζωτικά οικονομικό και πολιτικό ρόλο στην κοινωνία. Ξεκινώντας στα μέσα της δεκαετίας του 1970, η ΕΕ προσπάθησε να εναρμονίσει τα εθνικά μέτρα, προκειμένου να διασφαλίσει στους ευρωπαίους πολίτες το ίδιο υψηλό επίπεδο προστασίας σε όλη την ενιαία αγορά. 

Η ευρωπαϊκή πολιτική υπέρ των καταναλωτών έχει ως στόχο τη διασφάλιση της υγείας, της ασφάλειας και των συμφερόντων των καταναλωτών, όπως ορίζεται από το άρθρο 169 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πολιτική αυτή προωθεί τα δικαιώματα των καταναλωτών στην πληροφόρηση και την εκπαίδευση, καθώς και το δικαίωμά τους να οργανωθούν για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους.

Η Ευρωπαϊκή Συμβουλευτική Ομάδα Καταναλωτών (ECCG) είναι το κύριο φόρουμ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έτσι ώστε να συμβουλεύουν τις διάφορες εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις καταναλωτών. Συμβουλεύει και καθοδηγεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις πολιτικές και τις δραστηριότητες που έχουν επίπτωση στους καταναλωτές. Ενημερώνει την Επιτροπή σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα της πολιτικής των καταναλωτών στα κράτη μέλη και λειτουργεί ως πηγή πληροφοριών για την κοινοτική δράση για τις άλλες εθνικές οργανώσεις.

Η ECCG συνεδριάζει 4 φορές το χρόνο στις Βρυξέλλες και αποτελείται από:

1. Έναν εκπρόσωπο των εθνικών οργανώσεων καταναλωτών ανά χώρα.
2. Ένα μέλος από κάθε Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC και ANEC).
3. Δύο συνεργαζόμενα μέλη (European Community of Consumer Cooperatives,EUROCOOP, και Confederation of Family Organisations in the European Union, COFACE).
4. Δύο παρατηρητές της ΕΕ/ΕΟΧ (Ισλανδία και Νορβηγία).

Ελληνικά μέλη της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης Καταναλωτών (BEUC) είναι:

Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ.: Ένωση Καταναλωτών - Η Ποιότητα της Ζωής

ΚΕ.Π.ΚΑ.: Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών

Άλλη σημαντική Ένωση Καταναλωτών στην Ελλάδα είναι το Νέο ΙΝΚΑ, το οποίο είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός και μη κυβερνητικός οργανισμός, που μπορεί και εκπροσωπεί τους καταναλωτές σε Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς φορείς. Είναι η παλαιότερη και μεγαλύτερη καταναλωτική οργάνωση στην Ελλάδα με περισσότερα από 10.000 ενεργά μέλη. Λειτουργεί ανεξάρτητη από βιομηχανικά, εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα και μέλημα της είναι η προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών.

Τέλος, λειτουργεί και η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή που μπορεί ο κάθε καταναλωτής να ενημερωθεί σχετικά με Μη Ασφαλή Καταναλωτικά Προϊόντα(μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης RAPEX) που υπάρχουν στην αγορά, να ενημερωθεί για τα δικαιώματα και τη δύναμη που έχει ο καταναλωτής για να υπερασπιστεί τα οικονομικά του συμφέροντα κ.τ.λ. Η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή επιλαμβάνεται των προβλημάτων που οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν στις συναλλαγές τους τόσο με τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα όσοι και με τις επιχειρήσεις οποιασδήποτε μορφής του δημόσιου τομέα και των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τέλος, μέσα από την ιστοσελίδα μπορεί να βρει κανείς τονκατάλογο όλων των καταναλωτικών ενώσεων που λειτουργούν στην Ελλάδα.

Η ΕΕ έχει θεσπίσει κανόνες με σκοπό την προστασία των οικονομικών και νομικών συμφερόντων των καταναλωτών στις συναλλαγές τους με τους επαγγελματίες και σε περίπτωση διαφορών, ενισχύοντας τη δύναμη του καταναλωτικού κινήματος.

Επίσης, οποιοσδήποτε Ευρωπαίος πολίτης, μέσω του δικτύου των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών (Δίκτυο ΕΚΚ - ECC Net: European Consumer Centres Network), μπορεί να βρει και να πάρει συμβουλές δωρεάν από το εκάστοτε Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτών της χώρας του σχετικά με ταξίδια, για αγορά αγαθών και υπηρεσιών σε χώρες της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της Νορβηγίας και της Ισλανδίας).

Στην Ελλάδα υπάρχει ο Συνήγορος του Καταναλωτή, που αποτελεί ανεξάρτητη αρχή επιφορτισμένη με το έργο της εξώδικης επίλυσης διαφορών που προκύπτουν μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών ή ενώσεων καταναλωτών και πρόθεσή του είναι η φιλική διευθέτηση διαφοράς και ο συμβιβασμός των εμπλεκομένων μερών. Έτσι, επιτυγχάνεται εξοικονόμηση χρημάτων για τους καταναλωτές, διευθέτηση των καταγγελιών εναντίον ενός εμπόρου μέσω του διαδικτύου ή ταξιδιωτικού πράκτορα σε περίπτωση μη ικανοποίησης του καταναλωτή κ.τ.λ.