Μπορεί η κοινωνική οικονομία να γίνει «μόδα»;

Αναδημοσίευση από την Social Activism Αθηνών

Γράφει η Νατάσα Στάμου, Δημοσιογράφος

Η έμφαση σε ηθικές ανησυχίες, κοινωνικές ή οικολογικές, είναι αναμφισβήτητα μία από τις τάσεις της τελευταίας δεκαετίας όσον αφορά στην κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών.

Η επιτυχία της βιολογικής γεωργίας, οι καμπάνιες ενημέρωσης για τα παιδιά που υφαίνουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες εργασίας ή για τα έπιπλα που φτιάχνονται από τα εκατοντάδες κομμένα δέντρα του Αμαζονίου έχουν επηρεάσει τις καταναλωτικές επιλογές και συνήθειες σε όλο τον κόσμο, αν και όχι πάντοτε με την ίδια αποτελεσματικότητα.

Υπεύθυνη κατανάλωση και σωστή ενημέρωση

Αλλεπάλληλες καμπάνιες στο παρελθόν επιχείρησαν να εφιστήσουν την προσοχή μας σε προϊόντα που είναι αποτέλεσμα ανάρμοστης συμπεριφοράς σε ανθρώπους (παιδική εργασία, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Άλλες εκστρατείες επιχείρησαν να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες ως προς τη λελογισμένη χρήση προϊόντων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι επιβλαβή για το περιβάλλον, την χλωρίδα και την πανίδα του πλανήτη.

Σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι είναι απαραίτητη όχι μόνο μια διαφορετική περιβαλλοντική ή κοινωνική προσέγγιση, αλλά μια εναλλακτική προσέγγιση ως προς το οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης των χωρών. Απαραίτητη ωστόσο, προϋπόθεση για την υπεύθυνη κατανάλωση είναι ασφαλώς η σχετική γνώση ή έστω η διάθεση για αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τα αγαθά που πρόκειται να απολαύσουμε ή να επεξεργαστούμε. Προς αυτή την κατεύθυνση στοχεύει άλλωστε και η SocialActivism Αθηνών με μια σειρά σχετικών άρθρων. 

Ποια είναι η (κοινωνικά) υπεύθυνη κατανάλωση;

Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να κερδίζει έδαφος σε παγκόσμιο επίπεδο μια νέα μορφή υπεύθυνης κατανάλωσης. Πρόκειται για την κατανάλωση αγαθών που προέρχονται από τις δομές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Τους οργανισμούς, δηλαδή, τις επιχειρήσεις και τις συμπράξεις των φορέων που λειτουργούν δημοκρατικά και προβαίνουν σε δίκαιη ανακατανομή των κερδών, δίχως να επιδιώκουν το αλόγιστο κέρδος σε βάρος της κοινωνίας, του περιβάλλοντος και των ανθρώπινων πόρων που αξιοποιούν.

Ενδεικτικά και μόνο αναφέρεται το παράδειγμα του Κεμπέκ, πόλης του Καναδά,όπου προωθείται, ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1990, αντίστοιχη πολιτική διά των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων, συντελώντας μεταξύ άλλων και στην άρση φυλετικών ανισοτήτων. Σήμερα το Κεμπέκ μετρά περισσότερες από 7.000 κοινωνικές επιχειρήσεις με 125.000 εργαζόμενους.

Κοινωνικά υπεύθυνες καταναλωτικές συμπεριφορές

Όταν οι προσωπικές επιλογές κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών ευνοούν το κοινό συμφέρον, δεν είναι εις βάρος του συλλογικού οφέλους, τότε αναφερόμαστε σίγουρα στην υπεύθυνη κατανάλωση.

Η υπεύθυνη κατανάλωση σχετίζεται με πολλές και διαφορετικές συμπεριφορές / τάσεις:

-          μείωση της κατανάλωσης

-          ανακύκλωση

-          κομποστοποίηση

-          κατανάλωση τοπικών ή εγχώριων προϊόντων

-          κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών που προέρχονται από κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις

-          προστασία του περιβάλλοντος

-          χρήση μεταφορικών μέσων σταθερής τροχιάς ή γενικότερα μέσων που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα (π.χ. ποδήλατο)

Η αγορά και κατανάλωση αγαθών που έχουν παραχθεί στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, δεν αποτελεί μονάχα μια υπεύθυνη κίνηση ως προς την απόλαυση προϊόντων ή υπηρεσιών που καλλιεργήθηκαν ή υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο με στόχο αντί του υπέρογκου κέρδους, το συλλογικό όφελος, αλλά και μια επιβράβευση του δημοκρατικού τρόπου λειτουργίας των κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

Υπεύθυνες επιχειρήσεις

Εξάλλου, η αλληλέγγυα οικονομία ενσωματώνει στη λειτουργία της ποικίλα πρόσθετα ποιοτικά χαρακτηριστικά, εκτός της αμεσοδημοκρατικής συμμετοχής των μελών κάθε τέτοιου θεσμού στις αποφάσεις του, όπως το σεβασμό των ανθρώπινων, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, αλλά και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιφέρειας, τη συνεχή εκπαίδευση την τοπικοποίηση (αποκεντρωμένη τοπική διάσταση) ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, την έρευνα, την καινοτομία, τον πειραματισμό.

Επιπλέον, οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις προωθούν λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα και επιδιώκουν τόσο την μεγιστοποίηση του οφέλους των μελών τους και τη διασφάλιση της επιβίωσής τους μέσω μιας μακροπρόθεσμης και βιώσιμης επιχειρηματικής πολιτικής, όσο και την εστίαση της επιχειρηματικής τους στρατηγικής στην ευημερία των πελατών, εργαζομένων και μελών σε ολόκληρη την περιφέρεια.

Οι πολίτες που επιλέγουν το δρόμο της κοινωνικής οικονομίας, είτε βρίσκονται στην πλευρά των συνέταιρων σε μία κοινωνική επιχείρηση, είτε βρίσκονται στην πλευρά των καταναλωτών είναι βέβαιο ότι πιστεύουν σε ένα πιο δίκαιο και δημοκρατικό τρόπο ανάπτυξης των πόλεων, των περιφερειών και των χωρών, σε μια κοινωνία ισότητας και αλληλεγγύης.