Το κόστος της γραφειοκρατίας στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση.

Αναδημοσίευση από την Social Activism Αθηνών

Γράφει ο Φώτης Παπαϊωάννου
Kοινωνιολόγος-Ερευνητής
Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας(ΕΣΔΥ)

Tη βοήθεια του ΟΟΣΑ ζήτησε η κυβέρνηση για να «δαμάσει το τέρας» της γραφειοκρατίας, όπως το χαρακτήρισε ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης κ. Μανιτάκης. Όπως ανακοίνωσε ο ίδιος μαζί με τον Υπουργό Ανάπτυξης κ.Χατζηδάκη σε εκδήλωση για την παρουσίαση του πλαισίου συνεργασίας της χώρας μας με τον ΟΟΣΑ, η Ελλάδα θα συμβληθεί με τον οργανισμό που θα αναλάβει την μεταφορά εμπειρίας και τεχνογνωσίας, την χαρτογράφηση των διοικητικών διαδικασιών και του νομοθετικού πλαισίου που αφορά κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας.

Ο στόχος είναι η απλούστευση των διαδικασιών, «η ποσοτικοποίηση των γραφειοκρατικών βαρών, η άρση τους και η μέτρηση των οφελών που θα προκύψουν, καθώς και η διατύπωση εναλλακτκών προτάσεων, μέσω της πρωτοποριακής τεχνογνωσίας του ΟΟΣΑ και μιας εφαρμοσμένης ανάλυσης κόστους, μαζί με στοχευμένες παρεμβάσεις με βάση την ελληνική πραγματικότητα», ώστε να απομειωθεί κατά 80%-κατά προσέγγιση- το κόστος από την γραφειοκρατική επιβάρυνση και όλες τις παρεπόμενες παθογένειες που όλα τα παραπάνω προκαλούν στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο και την εφαρμογή του στην καθημερινή κοινωνική λειτουργία.

Οι τομείς αυτοί είναι 13 και είναι : Γεωργία και Γεωργικές Επιδοτήσεις, Ισολογισμοί/Εταιρικό Δίκαιο, Ενέργεια, Περιβάλλον, Αλιεία, Ασφάλεια τροφίμων, Φαρμακευτική Νομοθεσία, Δημόσιες Συμβάσεις, Στατιστικές, Φορολογικό Δίκαιο (ΦΠΑ), Τηλεπικοινωνίες, Τουρισμός, Εργασιακό περιβάλλον/Εργασιακές σχέσεις και για κάθε έναν θα υπάρξει ανάλογη έκθεση. Το έργο θα διαρκέσει 7 μήνες και επιπλέον 3 οι δράσεις διάχυσης της τεχνογνωσίας στις δημόσιες υπηρεσίες. Το κόστος του χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ κατά 95% και φτάνει το 1,2 δις, όμως κατά τον κ.Μανιτάκη το άμεσο μόνο όφελος από αυτό υπολογίζεται να φτάσει τα 7 δις ευρώ. Το πρώτο στάδιο της μελέτης θα είναι έτοιμο τον Απρίλιο, ενώ τον Σεπτέμβριο θα υποβληθούν οι προτάσεις για αλλαγές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που ο ίδιος παρέθεσε το κόστος της γραφειοκρατίας και των διοικητικών εμποδίων ανέρχεται στα 6,8% του ΑΕΠ- το υψηλότερο στην Ευρώπη όταν ο κοινοτικός μέσος όρος υπολογίζεται σε 3,5%- και σε αριθμούς φτάνει τα 14 δις ευρώ,ενώ οι επιχειρήσεις υπολογίζεται ότι αναγκάζονται ετησίως να ξοδεύουν γύρω στα 2 δις ευρώ για την άρση γραφειοκρατικών εμποδίων, των οποίων η εξάλειψη κατά 25% ως το 2025 προορίζεται να συντελέσει στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,4%

Σύμφωνα με το Υπουργείο Υποδομών και Ανάπτυξης- και τις εξαγγελίες του υπουργού του κ. Χατζηδάκη στην ίδια παρουσίαση- παράλληλος στόχος που αφορά το ίδιο, σαν συμβαλλόμενο μέρος στο πρόγραμμα σε επιμέρους τομείς(τουρισμός, λιανεμπόριο, οικοδομικά υλικά, επεξεργασία τροφίμων), είναι η ενίσχυση των επενδύσεων και της παραγωγικής δραστηριότητας, καθώς και ο παραμερισμός των εμποδίων στη λειτουργία του ανταγωνισμού, η ενίσχυση των εξαγωγών και των επιλογών του καταναλωτή.

Οι εκθέσεις θα περιλαμβάνουν:

•Ποσοτικοποίηση των διοικητικών επιβαρύνσεων που προκαλούνται από την γραφειοκρατία
•Τα οφέλη που προκύπτουν από την επίλυση των προβλημάτων

•Καταγραφή των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στη νομοθεσία και επεξεργασία εναλλακτικών λύσεων που θα οδηγήσουν σε απλούστερες διαδικασίες.

Τα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν-χωρίς να αναφερθούν εδώ οι τεχνικές λεπτομέρειες- δεν μπορούν παρά να κριθούν ως σημαντικότατα, αφού όπως δήλωσε ο κ. Μανιτάκης η ταχύτητα του έργου(7+3 μήνες), το πολύ μικρό κόστος του(95% καλύπτεται από το ΕΣΠΑ με εξασφαλισμένη απορροφητικότητα κονδυλίων και μόνο το 5%-60.000 ευρώ από κρατικούς πόρους), η αποτελεσματικότητά του, θα σημαίνει ότι μέχρι το τέλος του 2013 ,και αν επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, θα υπάρχει ευθυγράμμιση με τις κοινοτικές συμβάσεις για την χώρα μας, ενώ θα μπορεί να γίνει λόγος για μία βάση αποτίναξης της ύφεσης και ενός νέου ξεκινήματος για την οικονομία μαςσυνολικότερα.

Επιπλέον, είναι σημαντικό ότι εκτός από τα άμεσα οφέλη στις συναλλαγές ατόμων και επιχειρήσεων με το δημόσιο τομέα που αναφέρθηκαν, τα μακροπρόθεσμα και έμμεσα οφέλη που θα προκύψουν από την απελευθέρωση δυνάμεων και πόρων, καθώς και την εκπαίδευση και επανεκπαίδευση του δυναμικού, τις σταθερές δομές συνεργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν(αφού θα εγκατασταθεί και κλιμάκιο εμπειρογνομώνων στη χώρα μας) και την απαραίτητη αλλαγή νοοτροπίας, με την εισαγωγή στο πνεύμα της «καλής νομοθέτησης» στην ελληνική δημόσια διοίκηση, ζητούμενο πολλών ετών.

Αυτή η τελευταία συνεπάγεται τον απεγκλωβισμό από καταστάσεις φορμαλισμού, νομικισμού, κακής εφαρμογής των νόμων, δημιουργίας νέων με μεγάλες προσδοκίες, που τελικά «τείνουν να σημαίνουν» νέες πρόσθετες και πιο φοβερές αντινομίες, λεπτομερειακότητας στην νομοθεσία που «σκοτώνει στην γέννησή της» κάθε προσπάθεια ατομικής πρωτοβουλίας, ευθύνης και δημιουργικής εφαρμογής των νόμων, δημιουργώντας τα φαινόμενα της διαφθοράς, της συναλλαγής και του πελατειακού κράτους.

Προβλέπεται επίσης να υπάρξουν περαιτέρω δράσεις, μετά την έναρξη της υλοποίησης του έργου και αναμένεται, τότε, η συμμετοχή οικονομικών φορέων, ιδρυμάτων, ερευνητικών κέντρων, κ.α., προώθηση της διαβούλευσης και διασύνδεσης των δράσεων μεταξύ όλων αυτών.

Το όλο έργο κινείται παράλληλα, σαν δεύτερος άξονας στον πρώτο στρατηγικό στόχο –που εδώ και κάποιους μήνες έχει ξεκινήσει-και περιλαμβάνει την αξιολόγηση των δημόσιων υπηρεσιών και του προσωπικού, με κατεύθυνση την εφαρμογή της κινητικότητας-σωστής εκμετάλλευσης του προσωπικού, ένα απαιτητικό έργο για το οποίο θα έχει την στήριξη σε τεχνογνωσία και σε μεθοδολογικά ζητήματα από την γνωστή «Task Force» και την Γαλλική Δημοκρατία-ως αναγνώριση της «πρωτοκαθεδρίας» της στον κλάδο της Δημόσιας Διοίκησης και Μεταρρύθμισης. Επιδιώκεται, παρόλα αυτά να έχει «την ελληνική σφραγίδα» και να γίνει κτήμα του ανθρωπίνου δυναμικού της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και των φορέων της.

Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και οι δυνατότητές της, που θεωρείται στις εξαγγελίες του υπουργείου σαν ένας κυρίαρχος στόχος, παρατίθενται αναλυτικά και με εξαιρετικό ενδιαφέρον στο τελευταίο κείμενο του ΙΟΒΕ(Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών),που παρουσιάστηκε στο Συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας από τον επιστημονικό συνεργάτη του ιδρύματος κ. Βεντούρη με στόχο-όπως τονίζει- να κοπεί ο ομφάλιος λώρος μεταξύ πολιτών- επιχειρήσεων και κρατικών υπηρεσιών. Διαπιστώνεται με στοιχεία αριθμητικά, ότι τα χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων σπαταλώνται ανεξέλεγκτα λόγω της μη ολοκλήρωσης κανενός- εκτός του συστήματος «taxis»- των μεγάλων έργων που εξαγγέλθηκαν για την «κοινωνία της πληροφορίας» μεταξύ 2002-2009, συνολικού κόστους 2,5 ευρώ αν και έχουν ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ και θεωρητικά θα έπρεπε να είχε, τουλάχιστον σε πειραματικό στάδιο, ξεκινήσει η λειτουργία τους. Αν είχαν εφαρμοστεί το υπολογιζόμενο κόστος από την σπατάλη θα είχε υπερβεί τα 4-5 δις ευρώ, ποσό τεράστιο όπως καταλαβαίνει ο καθένας.

Σαν αποτέλεσμα εκτιμάται ότι το κράτος εκτός της υπέρμετρης σπατάλης πολύτιμων πόρων, της παροχής υπηρεσιών χαμηλής ποιότητας στους πολίτες σε ευαίσθητους τομείς-ειδικά τον καιρό αυτόν της έντονης οικονομικής κρίσης- και το φαινόμενο που συνεχώς παρατηρούμε και συνίσταται στο ότι δεν «μπορεί να πείσει»-την τρόικα στο προκείμενο- ότι μπορεί να πραγματοποιήσει ουσιαστικές διαρθρωτικές περικοπές και να υποχρεώνεται να προχωρήσει σε δαπάνες οριζόντιες, σε επιβολή άδικων φόρων, κ.α.

Επισημαίνοντας ο κ. Βεντούρης και το ΙΟΒΕ 4 πλευρές της δυσλειτουργικότητας στις δημόσιες υπηρεσίες, προτείνει παράλληλα μεθόδους αντιμετώπισής τους.Αυτές είναι η γραφειοκρατία, η έλλειψη πληροφόρησης, αξιολόγησης και η κακοδιαχείριση στα δημόσια νοσοκομεία και στις ιατρικές υπηρεσίες συνολικότερα.

Η καθεμιά από αυτές ξεχωριστά, σημαίνει ότι ο πολίτης πρέπει να είναι συνεχώς παρών στις διεκπεραιώσεις συναλλαγών, χωρίς να ξέρει τα δικαιώματά του, τις παροχές που δικαιούται, τους ισχύοντες νόμους, κτλ, ενώ οι υπάλληλοι ακόμη και να θέλουν να είναι αποδοτικοί δεν αξιολογούνται σωστά ή δεν μπορεί να τεκμηριωθεί η απόδοσή τους και να επιβραβευθεί. Αντίστοιχα, όσοι δεν είναι ικανοί ή παρανομούν, δεν μπορούν να εντοπιστούν και να τους αποδοθούν ευθύνες. Ευνοούνται έτσι πολλές φορές τα φαινόμενα διαφθοράς για παράκαμψη της γραφειοκρατίας, ενώ η έλλειψη μηχανογραφικού συστήματος ολοκληρωμένου και η απουσία σύγχρονων διοικητικών μεθόδων καθιστούν δύσκολη έως ανέφικτη την σωστή διαχείριση πόρων.

Οι προτάσεις του ΙΟΒΕ για την κατοχύρωση της διαφάνειας μέσω της τεχνολογίας περιέχουν

-την καθιέρωση της ενιαίας αρχής πληρωμών. Μέσω αυτής θα μπορεί να διασταυρώνεται εύκολα ποιες δαπάνες αφορούν π.χ. πολιτικό χρήμα( επιχορηγήσεις σε εκλογικές περιφέρειες, δήμους , διαφημίσεις οργανισμών εποπτευόμενων που δεν είναι θεμιτές ή διαφανείς ,κ.α.)

-την υιοθέτηση ηλεκτρονικών τιμολογίων και πληρωμών(e-payments) στις συναλλαγές με το δημόσιο με στόχο την προώθηση της διαφάνειας, του ελέγχου σε θέματα φορολογικά, την αποφυγή λαθών και το πολύτιμο κέρδος χρόνου.

-την καθιέρωση των ηλεκτρονικών προμηθειών παντού και της δημοσίευσής τους στο Διαδίκτυο. Προτείνει το ηλεκτρονικό σύστημα για τις προμήθειες να διαχειρίζεται συνολικά ανά υπουργείο, στη συνέχεια να διασυνδέονται όλα κεντρικά και η δημοσίευση(όλων) να γίνεται σε καθορισμένο διαδικτυακό τόπο.

-την καθιέρωση της πλήρους ηλεκτρονικούς συνταγογράφησης και των πλέον σύγχρονων συστημάτων πληροφορικής για το όλο σύστημα της ιατρικής πράξης( συνταγές φάρμακων, νοσήλια, εξετάσεις διαγνωστικές, χειρουργικές πράξεις, παραπεμπτικά,κ.α.) Η εφαρμογή –μόνο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης- κατά το 2011 υπολογίζεται ότι συντέλεσε στην μείωση κατά 224 εκ. ευρώ(5,3%) της ετήσιας φαρμακευτικής δαπάνης, από την μείωση της κατανάλωσης φαρμάκων, ενώ για το 2012 η τελική μείωση στην δαπάνη των ταμείων εκτιμήθηκε ότι μπορεί να φτάσει στα 315 κ. ευρώ(9,5%).Η εφαρμογή ενός πλήρους μηχανοργανωμένου συστήματος και της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης –αν ολοκληρωθεί και εφαρμοστεί πλήρως- εκτιμάται ότι μπορεί να επιφέρει μία εξοικονόμηση πόρων της τάξης των 700 με 1 δις ευρώ ετησίως.