Πολιτισμός -Τουρισμός και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα

«Πρέπει να οργανώσουμε τον τουρισμό έτσι ώστε να μην είναι μόνον μια καλή εμπορική δοσοληψία, αλλά και μια ευκαιρία για να δημιουργηθεί ένας πιο καλλιεργημένος και ειρηνικός κόσμος».

A.Haulot, π.Πρόεδρος Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού

Η σημασία και ο ρόλος του πολιτισμού στη συνοχή των κοινωνιών, την ποιότητα ζωής αλλά και  στην ανάπτυξη, έχουν ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια. Η αναβάθμιση αυτή του πολιτισμού θέτει  παράλληλα το ζήτημα της διατήρησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς  και του αναγκαίου κόστους αλλά και της συμβολής  του πολιτισμού γενικότερα στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. 

Μια απάντηση στα παραπάνω είναι η αειφόρος μετατροπή των πολιτιστικών πόρων σε οικονομικούς πόρους.

Σ’ αυτή την προοπτική η αξιόλογη συμβολή του πολιτισμού ως υλική και άυλη έκφραση των κοινωνιών στην περιφερειακή ανάπτυξη αφορά τη σύνδεσή του με τον ποιοτικό τουρισμό. Η ανάπτυξη αυτής της μορφής τουρισμού είναι ραγδαία και αποτελεί πρόκληση για τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές οικονομίες. 

Ωστόσο, αυτή η ίδια η εξέλιξη οδηγεί σε αλλαγές, σε ανταγωνισμούς και σε απώλειες των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων χωρών και περιφερειών.

 Πχ ολόκληροι κλάδοι του παραγωγικού πολιτισμού πάσχουν από το γεγονός ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο κατέστησε δυνατή την εξαΰλωση του πολιτιστικού περιεχομένου: τα αρχεία του υπολογιστή, απελευθερώθηκαν και  έγιναν άμεσοι ανταγωνιστές της φυσικών μέσων, όπως το CD, το DVD, ή και το βιβλίο.

Αυτή η εξέλιξη έχοντας άμεσες επιπτώσεις στο φυσικό εμπόριο των πολιτιστικών αγαθών το οποίο παρόλα αυτά παραμένει το πιο σημαντικό στην δημιουργική οικονομία, οδηγεί στην αποδόμηση των  αλυσίδων μέσω της εξαΰλωσης των πολιτιστικών περιεχομένων και την μεταφορά μέρους της  προσφοράς και των συναλλαγών στον τομέα του πολιτισμού στον ψηφιακό κόσμο. 

Αν επομένως,  η αγορά του πολιτισμού και οι πολιτιστικές βιομηχανίες υπόκεινται τις τελευταίες δεκαετίες σε  σημαντικές αναδιαρθρώσεις και ραγδαίες αλλαγές η πηγή των οποίων είναι κυρίως οι ψηφιακές  και διαδραστικές τεχνολογίες οι οποίες αφορούν την ανταγωνιστική δυναμική τους, ποια θα μπορούσε να είναι μια στρατηγική διεξόδου για την Ελλάδα στον τομέα αυτόν;

Ο πολιτισµός  χρειάζεται τον τουρισµό  και το αντίστροφο, γιατί ο πρώτος χρειάζεται χρηµατοδότηση των συχνά ελλειµµατικών και οικονοµικά ατελέσφορων προϊόντων του ενώ ο δεύτερος έχει ανάγκη την ποιότητα και τους ανοικτούς ορίζοντες που του εξασφαλίζουν οι πολιτιστικές δράσεις.

Για να επιτευχθεί η συνεργασία αυτή, οι δύο τοµείς θα πρέπει να ορίζουν από κοινού τους σκοπούς τους και να ελαττώνουν τα σηµεία τριβής.

Η δυνατότητα σύνδεσης με τον τουρισμό ανοίγει νέες προοπτικές: χωρίς μεγάλη παράδοση στον τομέα των πολιτιστικών βιομηχανιών η Ελλάδα θα μπορούσε να επενδύσει στις τεχνολογίες αυτές ως μέσο για την ανάδειξη  του πολιτιστικού της αποθέματος και δυναμικού το οποίο είναι δυνατόν να ενταχθεί στον ανερχόμενο και με αξιόλογες υποδομές πολιτιστικό τουρισμό.  

 Η αξιολόγηση της δυναμικής συνάντησης πολιτισμού και τουρισμού για την Ελλάδα,   

 περνά από την αξιολόγηση των πέντε κύριων συστατικών που συνθέτουν το συνολικό τουριστικό  προϊόν (στο οποίο εντάσσεται το πολιτιστικό προϊόν): 

1) Τα θέλγητρα των τόπων προορισμού,  μνημεία, τοπία, ακτές, ιστορικές συνοικίες, μουσεία, θέατρα αλλά και ο τρόπος ζωής είναι αξιόλογα και με απήχηση. 

2) Οι υπηρεσίες του τόπου προορισμού, ώστε να απολαμβάνουν οι τουρίστες  τα θέλγητρά του (καταλύματα, εστιατόρια, καταστήματα, μέσα μεταφοράς κλπ) . 

3) Η προσπελασιμότητα του τόπου, (χρόνος, κόστος μετάβασης στον τόπο) ως συνδυασμός συγκοινωνιακής υποδομής/τεχνολογίας ,  4) Η εικόνα του τόπου προορισμού, όπως την διαμορφώνουν οι άνθρωποι αναφορικά με τους ποικίλους τουριστικούς προορισμούς και η οποία συμβάλλει ιδιαίτερα στη λήψη της ταξιδιωτικής  απόφασης, που πρέπει να  ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ενός ποιοτικού τουρισμού. Τέλος, 

5) το κόστος του τουριστικού προϊόντος (μετακίνηση, διαμονή, διατροφή, συμμετοχή σε δραστηριότητες) θεωρείται σχετικά υψηλό αλλά ελεγχόμενο (σε σχέση με τις γειτονικές ανταγωνίστριες χώρες).

«Ο ίδιος ο τόπος σε προκαλεί αισθητικότερα να τον αισθανθείς και ιστορικότερα να τον εννοήσεις».

Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος

Σε αυτό το σημείο κρίνεται απαραίτητο να προσδιοριστεί ο ορισμός του πολιτιστικού τουρισμού. Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που γίνεται για πολιτιστικούς λόγους. Δηλαδή, έχει σαν κύριο τουριστικό προϊόν την επαφή, γνωριμία, γνώση και απόλαυση του πολιτισμού των τουριστικών προορισμών και των διαφόρων πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια σταδιακή μεταστροφή των προτιμήσεων των τουριστών από το μαζικό και απρόσωπο τουρισμό σε έναν πιο συμμετοχικό και με σεβασμό στον πολιτισμό και στο περιβάλλον τουρισμό. Αυτή η τάση οδηγεί στη δημιουργία αειφορικού ή βιώσιμου τουρισμού με σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο για τους τουρίστες, όσο και για τους χώρους υποδοχής τους.

Η ιστορικότητα, ο πολιτισμός και το περιβάλλον είναι στοιχεία που συγκινούν ολοένα και περισσότερους τουρίστες προκειμένου να επισκεφθούν έναν τόπο, καθώς θα μπορούν να συλλέξουν εικόνες, αλλά και εμπειρίες. Με αυτό τον τρόπο, διαμορφώνεται ένας δημιουργικός και κατ’ επέκταση ένας ποιοτικός τουρισμός, που στόχος του είναι η συμμετοχικότητα και η βιωσιμότητα.

Τίθεται και το ερώτημα του κατά πόσο μπορεί να συμβάλλει η κοινωνική οικονομία στην ανάπτυξη του πολιτισμικού τουρισμού.

 Η οργάνωση και διαχείριση των πολιτιστικών δρώμενων μπορεί να γίνει από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μέσα από ειδικά αναπτυξιακά προγράμματα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και απασχόλησης. Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί το καλύτερο μέσο για την αντιμετώπιση της εποχικότητας του τουριστικού ρεύματος και συμβάλει στην καλύτερη χρονική κατανομή του.

 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ και κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην πληροφορική και στην ψηφιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος φέρει την «ευλογία» στην ανάπτυξη της πολιτιστικής επιχειρηματικότητας στον πολιτισμό και στον τουρισμό. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο μέσω των κοινωνικών δικτύων (internet, social media), μπορούν εύκολα να προβάλλουν και να αναδείξουν κάθε ιδιαίτερο πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν, μειώνοντας το κόστος της διαμεσολάβησης. Ο συνεργατισμός και οι συνεταιρισμοί σε αυτόν τον τομέα μπορούν να μειώσουν ακόμη περισσότερο το κόστος και να προβάλλουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε τόπου. Ο συλλογικός και πνευματικός εθελοντισμός κάθε τόπου μπορεί να συγκροτεί το τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο και να δημιουργεί το κατάλληλο περιβάλλον – οικοσύστημα για την ανάπτυξη κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

Για τον λόγο αυτό υπάρχει μεγάλο πεδίο δραστηριοποίησης των Κοινωνικών Επιχειρήσεων , έτσι ώστε να προσφέρονται ποιοτικές υπηρεσίες και προϊόντα στον Πολιτισμό και Τουρισμό και  να δημιουργούνται νέες μόνιμες θέσεις εργασίας , συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός τόπου, ο οποίος έχει τα δικά του ιδιαίτερα  χαρακτηριστικά που μόνο η κοινωνική οικονομία ,μπορεί να διαφυλάξει και να αναδείξει.

Από τη διοργάνωση ,τον συντονισμό και την προβολή των πολιτιστικών γεγονότων και ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της χώρας μας μέσα από τις Νέες Τεχνολογίες  ,μέχρι τον εφοδιασμό με ποιοτικά προϊόντα και την παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στον τουρισμό , οι ΚοινΣΕπ μπορούν να παίξουν τον δικό τους θετικό ρόλο .

Με κύριο όπλο ,την ποιότητα ,την υπευθυνότητα και την τοπικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών , που χαρακτηρίζουν τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις .

Μπορεί μια ΚΟΙΝΣΕΠ να βρει χώρο δράσης μέσα σε αυτό που αποκαλούμε υλική ή άϋλη Πολιτιστική Κληρονομιά;

Σε αυτό που αποκαλούμε Ελληνικό Πολιτισμό ;

Μπορεί να υπάρξει Κοινωνική Επιχειρηματικότητα σε αυτό που αποκαλούμε Τουρισμό, Δημιουργικό Τουρισμό , εναλλακτικό Τουρισμό  κ.α΄.’

Εμείς πιστεύουμε πως ΝΑΙ.

Πιστεύουμε ότι  οι νέοι επιχειρηματίες ,με τη δύναμη της νεότητας , με τη δύναμη της γνώσης και της επιστήμης ,που κατά τεκμήριο διαθέτουν οι νέοι της Ελλάδας ,και ,κυρίως, έχοντας ως όπλο μια πανέμορφη χώρα, που έχει τεράστιο πολιτιστικό πλούτο ,μια ιστορία μοναδική ,μια μυθολογία αξεπέραστη και φυσικά τα μοναδικά Ελληνικά προϊόντα και έναν τόπο πανέμορφο από πλευράς φυσικού κάλλους μ ήλιου και θάλασσας ,

Άλμπερτ Αϊνστάϊν :
"Η δημιουργία γεννιέται μέσα από την οδύνη, ακριβώς όπως η μέρα γεννιέται μέσα από το σκότος της νύχτας. Μέσα στην κρίση γεννιέται η επινοητικότητα ,οι ανακαλύψεις και οι μεγάλες στρατηγικές!"

ΜΠΟΡΟΥΝ οι νέοι μας ,   

Να σχεδιάσουν τη δική τους επιχειρηματική δράση , να συνεταιριστούν με άλλους και να προσφέρουν αυτό που επιζητούν οι επισκέπτες σε μια χώρα.

Ιστορία ,μύθο, περιβάλλον ,ποιότητα ,εξυπηρέτηση ,αξιοπρέπεια και σεβασμό.

Αυτά πρέπει να είναι τα όπλα μας .

Ας προβληματιστούμε σοβαρά.

Δεν μπορεί στην Ευρώπη η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα να κατέχει το 10 % της Οικονομίας και στην Ελλάδα ,μόλις το 2% .

Φανταστείτε ,πόσες εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας ,δεν τις φτιάξαμε ποτέ. Δεν τις επινοήσαμε ποτέ!

Γιατί είμαστε ένας λαός που βολεύεται στα εύκολα ,που δεν συνεταιρίζεται σωστά ,που δεν έχει πραγματική κοινωνική αλληλεγγύη .

Θα κλείσω  τη σύντομη αυτή παρέμβαση  ,με λόγια σκληρά ,με λόγια που μας κάνουν να αναλογιζόμαστε όλοι μας τις ευθύνες μας, ιδιαίτερα ,τις ευθύνες των γενεών  που κυβέρνησαν αυτόν τον τόπο και τον καταδίκασαν σε μαρασμό και μεγάλη ταλαιπωρία.

Που έβαλαν σε μεγάλες δοκιμασίες έναν λαό περήφανο και αξιοπρεπή .

Που δικαιούνταν και δικαιούται καλύτερο μέλλον.

·         Ο μεγάλος Λιβανέζος ποιητής Xαλίλ Γκιμπράν (1883-1931) μεταξύ των αριστουργημάτων που έγραψε, είναι και το έργο του "ο Κήπος του Προφήτη" ,στο οποίο γράφει τα εξής προφητικά και σπουδαία  λόγια:

·        
"Το έθνος να λυπάστε αν φορεί ένδυμα που δεν το ύφανε. Ψωμί αν τρώει αλλά όχι απ' τη σοδειά του. Κρασί αν πίνει, αλλά όχι από το πατητήρι του.
Το έθνος να λυπάστε που δεν υψώνει τη φωνή παρά μονάχα στη πομπή της κηδείας. Που δεν συμφιλιώνεται παρά μονάχα μες τα ερείπιά του.
Που δεν επαναστατεί παρά μονάχα σαν βρεθεί ο λαιμός του ανάμεσα στο σπαθί και την πέτρα.
Το έθνος να λυπάστε που έχει αλεπού για πολιτικό, απατεώνα για φιλόσοφο, μπαλώματα και απομιμήσεις είναι η τέχνη του.
Το έθνος να λυπάστε που έχει σοφούς από χρόνια βουβαμένους».

Σκριάπας Κων/νος

Οικονομολόγος -ΝΟΕ-ΑΠΘ-

Μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Καινοτομίας Θεσσαλίας  -RIS3 Έξυπνη Εξειδίκευση

Πρόεδρος ΔΣ Δικτύου Εθελοντικών Οργανώσεων θεσσαλίας

Πρόεδρος ΔΣ Δικτύου 'ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ"

Παρατηρητήριο Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών Θεσσαλίας

Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας