Άμεση η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Επιλογή Αναγκαιότητας ή Επιχειρηματική Επιλογή;

Εισήγηση του Γιώργου Γαμπιεράκη, Προέδρου της Εταιρίας Κοινωνικών Επενδύσεων στο Ανοιχτό Συνέδριο της Κοινωνίας των Πολιτών για την Κοινωνική Οικονομία

     Είναι σίγουρο ότι βιώνουμε μια πολύ δύσκολη εποχή για τη χώρα μας. Μια εποχή όπου η Κοινωνία βρίσκεται σε μεγάλη υστέρηση σε όλους σχεδόν τους τομείς ζωής και δράσης: στην παραγωγή, στη διανομή, στην οικονομία, στις υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, στους θεσμούς και την κοινωνική συνοχή, βιώνοντας ταυτόχρονα μια βαθιά κρίση αξιακή.

     Μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έλλειψη παραγωγικού σχεδίου για τη χώρα, έλλειψη μακροπρόθεσμης στρατηγικής, απουσία στόχων, προχειρότητα σε όλους τους τομείς – και για να μη θεωρηθεί ότι κάνω μικροπολιτική – η ανάπτυξη δεν είναι ένα χαμένο στοίχημα αυτής της εποχής μόνο, είναι ένα στοίχημα που δεν επιτεύχθηκε εδώ και χρόνια και που οφείλεται καθαρά σε ένα διεφθαρμένο πελατειακό σύστημα εξουσίας.

     Η χώρα μας είναι σαφές ότι χρειάζεται επειγόντως ένα εναλλακτικό σχέδιο αλλαγής κατεύθυνσης. Χρειαζόμαστε αλλαγές στην Οικονομία μέσα από ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, μέσα από ένα σχέδιο που θα στηρίζει πραγματικά κι όχι θεωρητικά την κοινωνική συνοχή, που θα βοηθά τους πολίτες να στραφούν σε τομείς που η χώρα έχει ανάγκη κι όπου οι πολίτες μπορούν να ξαναγίνουν δημιουργικοί και παραγωγικοί, όπου η επιχειρηματικότητα θα ξαναβρεί την αξία και τη θέση που θα έπρεπε να έχει στην ελληνική κοινωνία.

     Είναι ένα εγχείρημα δύσκολο. Γιατί από την εποχή του ατομικισμού, του βολέματος, της εξαρτημένης σχέσης, της πλαστικής και πλασματικής ευημερίας, πρέπει να περάσουμε στην εποχή του εφικτού, του πραγματικού, του ρεαλιστικού και του συλλογικού (γιατί ό,τι συμβαίνει γύρω μας, αφορά κι εμάς) κι αργήσαμε δυστυχώς να το συνειδητοποιήσουμε.

     Και σε αυτή τη νέα διαδρομή, μια είναι η επιλογή:

Η επένδυση στο Ανθρώπινο Κεφάλαιο της χώρας μας. Η επένδυση στη δημιουργία ενός νέου τύπου ανθρώπου που νοιάζεται για τη χώρα μας, αγαπά πραγματικά την πατρίδα του, που αγωνίζεται και δ ε ν διαμαρτύρεται μόνο, που παράγει και δ ε ν διεκδικεί μόνο, που δημιουργεί λύσεις και δ ε ν περιμένει λύσεις από άλλους, που ψάχνεται διαρκώς και δ ε ν εφησυχάζει, που αγωνιά για τους γύρω του όπως και για τον εαυτό του, που παίρνει τις τύχες της ζωής του στα χέρια του και δ ε ν παραιτείται, που δ ε ν κλαίγεται και γκρινιάζει συνέχεια, αλλά σχεδιάζει, ονειρεύεται, οραματίζεται σύμφωνα με το πρόσταγμα και την προτροπή του Ν. Καζαντζάκη:

«Να ‘σαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα· όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συνθλίβεις».

«Ν’ αγαπάς την ευθύνη: Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δ ε ν σωθεί, εγώ φταίω».

     Αυτός λοιπόν π ρ έ π ε ι να είναι κι επιβάλλεται να είναι, ο Κοινωνικός Επιχειρηματίας:

-          Ο επιχειρηματίας που αυτενεργεί και συμβάλλει στην εξεύρεση λύσεων

-          Που δημιουργεί Οικονομική Δύναμη στον εαυτό του και στους συμπολίτες του

-          Που προωθεί την Κοινωνική Ευθύνη σαν στάση ζωής

-          Που καλύπτει αδυναμίες και κενά της αγοράς

-          Που εξασφαλίζει ευκαιρίες απασχόλησης σε μια εποχή που χάνονται θέσεις εργασίας

-          Που στηρίζει ατομικές και συλλογικές πρωτοβουλίες με κοινωνικό αντίκτυπο

-          Που δημιουργεί Κοινωνικό προϊόν υπεραξίας μέσα από τις υπηρεσίες και τα προϊόντα του.

     Όλα αυτά για να επιτευχθούν όμως χρειάζονται υψηλό επίπεδο οργάνωσης, ανάπτυξης, σχεδιασμού. Χρειάζονται συνένωση δυνάμεων, τεχνογνωσίας, ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού που δρα συλλογικά και ενωμένα με Όραμα, Πίστη, Υπομονή κι Επιμονή που είναι μια μεγάλη δύναμη, ακόμα κι απέναντι στον Ιδιωτικό Ανταγωνισμό.

     Είναι λοιπόν σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η λ ύ σ η είναι μόνο μια: η Αυτοοργάνωση της Κοινωνίας σε νέα πρότυπα. Μην περιμένετε λύσεις από το ελληνικό πολιτικό σύστημα – μόνο διευκολύνσεις μπορούμε και επιβάλλεται να διεκδικούμε – είναι πλήρως ανίκανο για οποιαδήποτε ανάπτυξη. Η μόνη λύση είναι η Αφύπνιση της Κοινωνίας των Πολιτών, αφού είναι ξεκάθαρο ότι έως σήμερα, υπήρξε παταγώδης αποτυχία των απανταχού ειδικών.

     Πρέπει να το πάρουμε απόφαση και να το κατανοήσουμε, ότι η Κοινωνική Οικονομία είναι ένας Αγώνας για μια άλλη αντίληψη ζωής, ενάντια σε μια διεφθαρμένη, πελατειακή αντίληψη εξουσίας, που δεν μπορεί ούτε να συντονίσει, ούτε να εμπνεύσει, ούτε να καθοδηγήσει, παρά μονάχα να καθυστερήσει, να εμποδίσει, να περιορίσει τον αυτόνομο και αυτοδιαχειριστικό της ρόλο.

     Γιατί όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι η Κοινωνική Οικονομία δ ε ν είναι πολιτική των πολιτικών, αλλά η πολιτική των Πολιτών. Η Κοινωνική Οικονομία όμως δ ε ν είναι ένας αγώνας ενάντια στο Κράτος, αλλά ένας αγώνας για ζωή, χ ω ρ ί ς το Κράτος. Γιατί το να σκέπτεσαι χ ω ρ ί ς το Κράτος κι ό χ ι ενάντια στο Κράτος, σημαίνει ότι έχεις περάσει ήδη σε μια διαφορετική αντίληψη, ένα άλλο επίπεδο σκέψης, που πρέπει να διέπει τους Κοινωνικούς Επιχειρηματίες. Κι αυτή η πραγματικότητα πρέπει να γίνει επιτέλους σεβαστή κι αποδεχτή:

     Ότι Κοινωνική Οικονομία σημαίνει αυτοοργάνωση από κάτω προς τα πάνω κι ό χ ι από πάνω προς τα κάτω, κι ότι δουλειά του Κράτους είναι να βοηθάει, να δίνει κίνητρα, να διευκολύνει και να μην παρεμποδίζει τους πολίτες που επιθυμούν να επιχειρούν Κοινωνικά. Και προπάντων να κατανοήσει, ότι η Κοινωνική Οικονομία είναι πάνω απ’ όλα Επιχειρηματικότητα – ούτε υπαλληλική, ούτε εργοδοτική δραστηριότητα απλά.

     Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει μια καχυποψία, μια επιφύλαξη, ακόμα και μια «ειρωνεία» θα έλεγα για όσους επιχειρούν Κοινωνικά. (Αρνητικά παραδείγματα από Αγροτικούς Συνεταιρισμούς / εκμετάλλευση από ΟΤΑ / επιδοτήσεις / ομάδες χωρίς σχέδιο και συνοχή).

     Ας το παραδεχτούμε: Δεν υπάρχει η καλύτερη εικόνα, ή υπάρχει μια γενικευμένη άγνοια ή παρεξηγημένη αντίληψη και μια απαξιωτική αίσθηση για το όποιο επιχειρηματικό εγχείρημα έχει το πρόθεμα ΚΟΙΝΣΕΠ. Χρειάζεται να αλλάξουμε επειγόντως την εικόνα αυτή.

     Η Κοινωνική Οικονομία δεν είναι κάτι ανέφικτο ή ουτοπικό. Μπορεί να προσφέρει Κοινωνική Καινοτομία, κερδοφορία, προσωπική αξιοπρέπεια, ηθική ικανοποίηση, κοινωνικό προϊόν, κοινωνική υπεραξία, κοινωνική ωφέλεια, ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή.

     Η Κοινωνική Οικονομία μπορεί να αφυπνίσει την Ελληνική Κοινωνία!

     Χρειάζεται απλά να μετατραπεί σε ένα ρεαλιστικό και πραγματικό μοντέλο που στοχεύει:

α. Σε μια βιώσιμη Οικονομία όπου προτεραιότητα δ ε ν είναι το Κεφάλαιο αλλά ο Άνθρωπος, προωθώντας μια νέα Επιχειρηματική Ηθική.

β. Όπου η δύναμη δεν βρίσκεται στη Μονάδα, αλλά στην Ομάδα.

γ. Όπου η έννοια της Επιχειρηματικότητας είναι σεβαστή και απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας σε όλα της τα επίπεδα (σχεδιασμός / οργάνωση / παραγωγή / διανομή) η οποία όμως συνδέεται άρρηκτα με την Κοινωνική και Συλλογική Ωφέλεια.

     Σαφώς υπάρχουν και θα υπάρχουν ακόμα για πολύ, αρκετά θεσμικά κενά. Πρέπει όμως να επισημάνω ότι οι περισσότεροι κίνδυνοι για την Κοινωνική Οικονομία βρίσκονται ανάμεσά μας:

Πρέπει να αποφευχθούν οι προχειρότητες – οι αυτοσχεδιασμοί – οι ιδιοτελείς πρακτικές. Πρέπει να βρούμε τρόπους να αυτοπροστατευθούμε, για να πάψει να υφίσταται η απαξίωση της Κοινωνίας και να μπορέσουν να αναπτυχθούν νέες κοινωνικές καινοτόμες πρωτοβουλίες.

     Σαφώς και υπάρχουν επιτυχημένα Παραδείγματα ανάμεσά μας και ευτυχώς. Αλλά δεν αρκεί. Χρειάζεται μια ευρύτερη επικοινωνιακή στρατηγική για την ενημέρωση της Ελληνικής Κοινωνίας. Η Κοινωνική Οικονομία πρέπει να γίνει στη χώρα μας από

-          Εγχείρημα Απεγνωσμένης Επιβίωσης – Επιλογή ζωής

-          Όχι μια αναγκαιότητα – αλλά Προτεραιότητα!

Εμείς όλοι εδώ έχουμε ένα καθήκον και μια ηθική υποχρέωση, πέραν της επιτυχίας της κοινωνικής μας επιχείρησης ή όποιας άλλης δράσης μας: Να εμπνεύσουμε, να πείσουμε, να οδηγήσουμε με το παράδειγμά μας κι άλλους συμπολίτες μας στο χώρο του Κοινωνικού Επιχειρείν. Όχι μόνο τους Άνεργους, αλλά και Στελέχη της Ιδιωτικής Αγοράς με εμπειρία που διψούν να προσφέρουν τις γνώσεις τους και που εργάζονται πολλές φορές χωρίς όραμα, κοινωνική στόχευση και προσφορά.

Συνοψίζοντας λίγα λόγια για την

Κοινωνική Οικονομία & Επιχειρηματικότητα

-          Είναι μια λύση επιβίωσης και δημιουργίας έ ξ ω από το σύστημα.

-          Προσφέρει αυτό που δεν μπορεί ο Δημόσιος Τομέας κι αυτό που δεν ενδιαφέρει τον Ιδιωτικό.

-          Χρειάζεται Όραμα – Υπέρβαση των Αγκυλώσεων – Αγώνα για να ξεπερνάμε τα προβλήματα.

-    Εκπαίδευση – Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση για να δημιουργήσουμε μια Κουλτούρα Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας.

-          Να αντιστρέψουμε την εικόνα: από απαξιωτική – σε τιμητική.

-          Να οργανώσουμε σωστά τις επιχειρήσεις μας και να αποτελέσουμε παράδειγμα προς μίμηση.

-          Να πείσουμε, να εμπνεύσουμε, να καθοδηγήσουμε τα νέα παιδιά να επιχειρήσουν, να δράσουν, να τολμήσουν αντί να περιμένουν για δουλειές που δεν θα βρουν ή να μεταναστεύουν.

-          Να πιέσουμε θεσμικά για επίλυση των θεμάτων μας και ν α  ε ν ώ σ ο υ μ ε  δ υ ν ά μ ε ι ς όλοι μας πέρα και πάνω από Ιδεολογικές, Συλλογικές, Πολιτικές διαφορές, διεκδικώντας για την Κοινωνία των Ενεργών πολιτών το αυτονόητο: Το Δικαίωμα στην αυτοοργάνωση και αυτοδιαχείριση, μέσα σε ένα πλαίσιο θεσμών και κανόνων, που θα επιτρέπουν την επιχειρηματική ανάπτυξη και επιβίωση όλων των κοινωνικών, επιχειρηματικών δράσεων που έχουν δυνατότητες να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πολιτικές δράσεις, που θα ωφελήσουν την ελληνική κοινωνία αλλά και την ελληνική οικονομία στην προσπάθεια για την επανεκκίνησή της.

Επιγραμματικές Προτάσεις

1.      Επείγει η ενοποίηση των Οργανώσεων & Φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών και των Κοινωνικών Επιχειρήσεων κάθε μορφής για τη θεσμική ολοκλήρωση των πολιτικών για την Κοινωνική Οικονομία.

2.      Λειτουργία Δικτύου Υποστήριξης της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και Συμβουλευτικών Κέντρων ανά Περιφέρεια.

3.      Κινητροδότηση σε Επιχειρήσεις του Ιδιωτικού Τομέα για την «υιοθεσία» – υποστήριξη – καθοδήγηση τουλάχιστον μιας κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής της Ευθύνης.

4.      Καθορισμός κριτηρίων για τη μέτρηση του Κοινωνικού Αντικτύπου.

5.      Ευαισθητοποίηση των φοιτητών της χώρας για τις προοπτικές της Κοινωνικής Οικονομίας. Έκδοση ενημερωτικού βιβλίου για Γυμνάσια και Λύκεια – ακόμα και μάθημα – για την Κοινωνική Οικονομία.

6.      Συνεχής διεκδίκηση για τη δημιουργία συνθηκών και προϋποθέσεων για την επένδυση στη Κοινωνική Καινοτομία, για τη δημιουργία Κοινωνικού Κεφαλαίου: Φορολογικά κίνητρα, χρηματοδοτικά εργαλεία, μικροδάνεια, μικροπιστώσεις, μικροταμεία επιχειρηματικού κεφαλαίου, εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, χρηματοδοτήσεις από το πλήθος, οικονομική συμμετοχή επενδυτών.

7.      Καμπάνια Ενημέρωσης, Εκστρατεία Ευαισθητοποίησης για την αναγκαιότητα και σημασία της Κοινωνικής Οικονομίας.